Ile kosztuje polisa inwestycyjna, czyli kto i ile na niej zarabia?

Skandia, Aegon, AXA – takie tematy mają Wasze e-maile z narzekaniami na wieloletnie polisy inwestycyjne z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (UFK).

Pytacie w nich o dwie rzeczy: albo czy warto “wejść” w konkretną wieloletnią polisę inwestycyjną, albo co zrobić z tą, którą macie już od kilku lat. Dzisiejszym wpisem chcę odpowiedzieć na pierwsze z tych pytań i zastanowić się czy taka polisa z UFK może być dobrym “opakowaniem” dla funduszy inwestycyjnych.

Temat zapowiadałem już w artykule o tym, jak samodzielnie zbudować “program systematycznego oszczędzania” dla naszych dzieci. Zadeklarowałem wtedy, że w oddzielnym wpisie przedstawię tzw. polisy inwestycyjne lub programy systematycznego oszczędzania opakowane w polisy.

Od razu przedstawię wnioski końcowe: jestem zdecydowanym przeciwnikiem programów “oszczędnościowych” oferowanych przez towarzystwa ubezpieczeniowe (TU). Mówiąc w bardzo dużym uproszczeniu produkty te są wyjątkowo złożone, kosztowne i do tego rezygnacja z nich przed ukończeniem wieloletniego programu wiąże się ze sporymi opłatami likwidacyjnymi. W efekcie bardzo trudno jest na nich cokolwiek zarobić. A nawet jeśli to się uda, to ze sporymi opłatami na rzecz TU – raczej nieuzasadnionymi.

Widzę tylko dwa scenariusze, w których tego typu polisy inwestycyjne mogą mieć sens. Jakie? O tym przeczytasz w tym wpisie.

Doprecyzujmy, o czym rozmawiamy

Dlaczego wziąłem się za polisy inwestycyjne właśnie teraz? Bo w tym miesiącu w ramach “Elementarza Inwestora” piszemy o funduszach inwestycyjnych. Dzisiaj otwarcie zastanowię się, czy “ubranie” inwestowania w fundusze w ubezpieczenie z funduszem kapitałowym ma sens? Postaram się rzetelnie przedstawić zarówno plusy, jak i minusy tego typu produktów. Zacznę jednak od usystematyzowania słownictwa.

Osoby, które nie są zadowolone z oprocentowania lokat bankowych, często szukają zbliżonych do nich instrumentów finansowych. Zazwyczaj boją się inwestowania – czy to na giełdzie, czy w funduszach inwestycyjnych – i szukają czegoś “brzmiącego znajomo”. I to dlatego pod terminami zbliżonymi do “oszczędzania” ukrywa się różne produkty:

• Polisolokaty – tych praktycznie już nie ma na rynku (z nielicznymi wyjątkami). Był to całkiem ciekawy patent na uniknięcie podatku od zysków kapitałowych, czyli podatku Belki. W dużym uproszczeniu polegało to na tym, że zwykłą lokatę bankową “opakowywano” w ubezpieczenie na życie i dożycie. Składką ubezpieczeniową był właśnie kapitał lokaty.
• Produkty strukturyzowane nazywane także strukturami – to produkty typu “kilka w jednym”, które mają umożliwić bankom marketingowe pokazanie wyższego oprocentowania niż to na lokacie. Przy pomyślnym dla nas obrocie spraw na rynku – struktury rzeczywiście pozwalają zarobić więcej niż na lokacie. Zazwyczaj banki gwarantują, że nie stracimy wpłaconego kapitału, a odsetki możemy uzyskać, ale niekoniecznie. Jak wygląda przykładowy produkt tego typu? Niedawno BGŻ Optima oferował “lokatę”, której oprocentowanie uzależnione było od tego, czy indeks amerykańskiej giełdy S&P 500 konkretnego dnia będzie powyżej konkretnej wartości. W praktyce jest tak, że bank inwestuje większość wpłaconych przez nas pieniędzy np. 85% w bezpieczne instrumenty (obligacje), a pozostałe np. 15% – agresywniej – w opcje. Krótko mówiąc – zakłada się z rynkiem licząc, że wygra. “Struktury” mogą być ubierane w różne płaszcze – także w polisę ubezpieczeniową, co w niektórych przypadkach pozwala uniknąć podatku Belki.
• Polisy inwestycyjne z UFK nazywane także fachowo ubezpieczeniem na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (tym w istocie są) lub skrótowo programami regularnego oszczędzania, polisami unit-link lub w żargonie doradców “regularami” – od konieczności wnoszenia regularnych wpłat.

I to właśnie na polisach inwestycyjnych – jako opakowaniu dla funduszy inwestycyjnych – skoncentruję się w tym artykule. Dla jasności: wszędzie, gdzie używam w tym artykule sformułowania “polisa inwestycyjna” itp. mam na myśli właśnie produkt z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

Sprawdź również: Jak inwestować w fundusze inwestycyjne

Oszczędzanie czy inwestowanie?

Podstawowy problem z polisami inwestycyjnymi polega na tym, że sprzedawane są one jako “forma oszczędzania”. Dlaczego tak się dzieje? – o tym piszę dalej pochylając się nad tym, ile zarabiają na tych produktach sami doradcy finansowi.

Typowy scenariusz niestety wygląda tak:

• Przychodzi klient do banku lub pośrednika finansowego i mówi, że chciałby systematycznie oszczędzać dla dziecka lub na swoją emeryturę.
• Klient najczęściej mówi, że chciałby robić to bezpiecznie i że dotychczas pieniądze odkładał na lokatach lub kontach oszczędnościowych.
• Doradca proponuje “inną formę oszczędzania”. Taką, która da lepszą stopę zwrotu niż “marne odsetki na lokacie”. Najczęściej jest to właśnie wieloletnia polisa inwestycyjna oparta bądź to na jednorazowej wpłacie, bądź na systematycznych, okresowych wpłatach stałych składek – najczęściej miesięcznych lub corocznych.

Powiedzmy to jasno: polisy z UFK nigdy nie były i nie będą “formą oszczędzania”. To nie jest oszczędzanie, tylko inwestowanie – z wszystkimi jego zaletami i wadami, a w szczególności z podjęciem ryzyka inwestycyjnego i koniecznością ponoszenia opłat (wyjątkowo wysokich).

Czytaj także: Nareszcie tanie fundusze! inPZU wprowadził fundusze indeksowe z opłatą 0,5% (zamiast 4%)

Czym jest polisa z UFK?

Mówiąc w dużym uproszczeniu jest to produkt inwestycyjny, który oferowany jest w formie ubezpieczenia na życie i dożycie. Ale z tradycyjnym rozumieniem słowa “ubezpieczenie” produkt ten ma niewiele wspólnego. Owszem, otrzymujemy ubezpieczenie na życie, ale najczęściej jest ono ograniczone do symbolicznej kwoty, np. 1 zł. Czasami taka polisa daje nam także ochronę od następstw nieszczęśliwych wypadków, ale także w małej kwocie, np. 2500 zł.

Po co więc to ubezpieczenie? Opakowanie naszych wpłat w formę ubezpieczenia pozwala stworzyć tzw. wehikuł inwestycyjny, który daje nam możliwość inwestowania w wiele krajowych i zagranicznych funduszy inwestycyjnych oraz swobodnej konwersji jednostek pomiędzy różnymi funduszami bez konieczności zapłaty podatku Belki – tak długo, jak długo nie próbujemy wypłacić pieniędzy z polisy. Taki podatek przyjdzie nam zapłacić dopiero na koniec inwestycji, ale od rzeczywiście wypracowanego zysku. Gdybyśmy mieli do czynienia ze zwykłym inwestowaniem w fundusze, to podatek musielibyśmy zapłacić przy każdej sprzedaży jednostek z zyskiem (chyba, że wybierzemy fundusze parasolowe). Strat nie moglibyśmy jednak odliczyć.

Tu można zastanowić się, czym UFK różnią się od funduszy parasolowych opisywanych w artykule Zbyszka. Klasyczne “parasole” dają nam możliwość konwertowania jednostek tylko w ramach jednego TFI, a dokładniej w ramach konkretnego funduszu parasolowego (dane TFI może prowadzić kilka odrębnych parasoli i może też mieć w ofercie fundusze poza parasolami). Nie można ich przenosić pomiędzy różnymi towarzystwami lub parasolami. Z kolei polisa z UFK nie ma takich ograniczeń – możemy swobodnie korzystać z całej palety funduszy wielu TFI dostępnych w ofercie danego ubezpieczyciela.

Większość polis inwestycyjnych ma formę programów systematycznego oszczędzania. Przy podpisywaniu umowy musimy z góry zdecydować na jak długi okres chcemy się związać z TU (rozwinę ten temat za chwilę) oraz jakiej wysokości składkę chcemy opłacać co miesiąc. UFK zakładają długi horyzont inwestycyjny np. 5, 10 lub 15 lat (albo i dłużej).

Są także takie programy, w których wpłaty dokonuje się tylko raz – na samym początku inwestycji. W jeszcze innych mamy możliwość podzielenia całego okresu inwestowania na etapy – tzw. składkowy i bezskładkowy. W pierwszym wpłacamy regularne składki, a w drugim nie musimy już tego robić. Ubezpieczyciele nie protestują także, gdy chcemy powiększyć inwestycję o dodatkowe pieniądze.

Produkt ten jest dosyć popularny w Polsce – przede wszystkim dlatego, że “wciskany” jest tym klientom, którzy przejawiają jakąkolwiek wolę systematycznego oszczędzania. Według serwisu Analizy Online aktywa polskich UFK przekroczyły już 50 mld złotych.

Dla porównania: w “standardowych” funduszach inwestycyjnych posiadamy ok. 206 mld złotych.

Zalety polis inwestycyjnych z UFK

Dlaczego unit-linki cieszą się tak dużą popularnością? Próbując zachować obiektywizm muszę przyznać, że mają one kilka zalet.

Poza wspomnianą już wcześniej optymalizacją podatkową (odroczona płatność podatku Belki) platformy ubezpieczycieli dają zazwyczaj dostęp do ponad setki funduszy inwestycyjnych, w tym także do specjalistycznych i zagranicznych funduszy Franklin Templeton, Fidelity oraz Quercus. Zaletą jest to, że możemy korzystać z nich swobodnie – bez żadnej bariery wejścia. A w standardowym obrocie niektóre z tych funduszy wymagają minimalnej wpłaty, np. w wysokości 40 tys. EUR, co praktycznie wyklucza je z portfela inwestycyjnego większości śmiertelników.

Warto tu powiedzieć, że w odróżnieniu od lokat bankowych – których gwarantem jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) – polisa jest produktem ubezpieczeniowym z wszystkimi tego zaletami i wadami.

Zaletą jest możliwość ustalenia osób uposażonych na wypadek naszej śmierci, co pozwala pominąć standardową procedurę spadkową. UFK chroni także zgromadzony kapitał przed ewentualną egzekucją komorniczą, ale uczciwie mówiąc ma to marginalne znaczenie dla większości osób.

Minusem są za to słabsze gwarancje. Odpowiada za nie UFG (Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny), który po upadku ubezpieczyciela wypłaca 50 procent wartości ubezpieczenia do kwoty nie przekraczającej równowartości 30 tys. EUR. Reasumując: odzyskamy maksymalnie połowę pieniędzy.

Zaletą, ale jednocześnie i wadą, polis inwestycyjnych jest to, że wymuszają one systematyczność. Długość trwania takiego programu systematycznego oszczędzania jest z góry określona, a my zobowiązujemy się do terminowych wpłat kolejnych składek ubezpieczeniowych. Jeśli nie dotrzymamy terminów – grożą nam srogie kary.

Taki bat nad głową jest często jedynym argumentem przemawiającym do osób, które zarabiają niemało, ale co miesiąc wydają wszystkie pieniądze i twierdzą, że nie są w stanie nic zaoszczędzić. Zobowiązanie do wpłaty pieniędzy na polisę skutecznie zmusza je do odkładania tych pieniędzy. I często to właśnie taki argument w rozmowach z klientami stosują doradcy finansowi.

Jeśli po doczytaniu do tego miejsca wydaje Ci się, że polisa unit-link to coś dla Ciebie, to koniecznie czytaj dalej. Pora rozpocząć uświadamianie – zanim będzie za późno.

Zobacz także: WNOP 086: Co zrobić z polisą inwestycyjną i jak odzyskać opłatę likwidacyjną? – instrukcja

Uświadamianie 1: opłaty

Tu jest pies pogrzebany. Polisy UFK byłyby świetnym rozwiązaniem, gdyby nie skomplikowana struktura oraz wysokie opłaty pobierane przez ubezpieczycieli.

O ile procent opłaty te obniżają wynik inwestycyjny? Niestety nie da się tego łatwo policzyć. Tutaj przedstawię tylko generalne zasady.

Jeśli pamiętacie poprzedni artykuł o funduszach, to wiecie, że w przypadku “standardowych” funduszy inwestycyjnych możemy ponieść dwie opłaty:

• Prowizję za zakup, sprzedaż lub konwersję jednostek – nie ponosimy jej, gdy korzystamy z platformy takiej jak BossaFund.
• Roczną opłatę za zarządzanie, która wynosi od 0,5% do 4% (w zależności od typu funduszu) i wkalkulowana jest w wycenę jednostek funduszu.

I to się nie zmienia w przypadku polis inwestycyjnych. Wszak w ramach nich także posiadamy jednostki funduszy inwestycyjnych, a TFI nie pracują za darmo. Elementem dodatkowym są opłaty na rzecz ubezpieczycieli opakowujących fundusze:

• Opłata aktywacyjna – naliczana od każdej wpłacanej składki. Może wynosić np. 10 zł.
• Opłata za zarządzanie UFK – ta naliczana jest od wartości wszystkich zgromadzonych na polisie “oszczędności” i może wynosić 2%–3% rocznie. To tylko przykład. W każdym produkcie jest inaczej, np. opłata w pierwszych latach może być wyższa, a w kolejnych spadać.

Tych opłat jest więcej – warto szczegółowo czytać umowę i ogólne warunki ubezpieczenia (OWU), a i tak nie ma gwarancji, że je zrozumiemy ;-). Na razie skupimy się na przeanalizowaniu powyższych:

Czy 10 zł opłaty aktywacyjnej to dużo? To zależy, jaka jest nasza składka. Jeśli wynosi ona zaledwie 100 zł miesięcznie, to potrącenie od niej 10 zł oznacza, że już na starcie jesteśmy 10% “w plecy”! Jeśli składka wyniesie 300 zł, to nadal z każdej wpłaty oddajemy ubezpieczycielowi ponad 3%!

Mówiąc w dużym skrócie: nawet jeśli zarządzający TFI wycisnęliby 10% zysku rocznie (co jest bardzo solidnym wynikiem), to po odjęciu 4% opłaty za zarządzanie funduszami (zostaje 6%), a następnie po odjęciu opłaty 3% za zarządzanie UFK przez ubezpieczyciela – pozostanie nam tylko 3% czystego zysku. Warto dodać, że w nowszych polisach opłaty za zarządzanie są bardziej „cywilizowane”. Odbywa się to poprzez nabywanie tańszych jednostek uczestnictwa w funduszach, zwracanie części opłaty z funduszu do UFK, albo obniżenie lub wręcz rezygnację z opłat za zarządzanie UFK. Tak czy inaczej, ze względu na dodatkowe opłaty ubezpieczeniowe, w każdym wypadku inwestowanie wychodzi drożej niż w TFI / przez platformy typu BossaFund lub SFI.

A nie można zapominać, że od tak wyliczonego wyniku należałoby jeszcze odjąć ekwiwalent opłaty aktywacyjnej, która podwyższa nasze koszty. W efekcie może się okazać, że pomimo świetnych zysków samego funduszu, do naszej kieszeni nie dociera już nic lub wręcz kończymy ze stratą.

A to wcale nie są wszystkie opłaty. Ubezpieczyciele potrafią obciążać właścicieli polis z tytułu:

• opłat operacyjnych
• opłat za ryzyko
• opłat za przewalutowanie

Przesadzam? Niestety nie. Jest to codzienność wielu osób wrobionych w “regulary”. Sęk w tym, że powyżej analizowany przypadek dotyczył czysto hipotetycznej sytuacji, w której fundusze wchodzące w skład naszego portfela osiągnęłyby wysoką średnią stopę zwrotu na poziomie 10%. Taki wynik jest mało realny, gdy próbujemy ograniczyć ryzyko. Jeśli w ramach polisy unit-link realizowalibyśmy bezpieczną strategię inwestycyjną i lokowalibyśmy pieniądze, np. w fundusze obligacji, to po odjęciu wszystkich opłat o dodatnim wyniku możemy właściwie zapomnieć. Będziemy grubo pod kreską.

Ile kosztują Cię poszczególne formy inwestowania?

Tak czysto poglądowo pokazuję poniżej koszty różnych form inwestowania: przez rachunek maklerski, przez platformę BossaFund i za pośrednictwem wieloletniej polisy z UFK. W tym ostatnim przypadku pokazuję tylko podstawowe koszty (mogą dojść dodatkowe).

Uświadamianie 2: bilet w jedną stronę

Gdyby przyszło Wam do głowy zrezygnować z takiego kosztownego programu systematycznego oszczędzania, to także nie jest różowo.

Zgodnie z prawem i bez żadnych konsekwencji możemy odstąpić od umowy ubezpieczeniowej w ciągu 30 dni od daty jej zawarcia. Jeśli ten okres upłynie, to “umarł w butach”. Kolejna szansa na bezkosztowe pozbycie się polisy pojawi się dopiero po zakończeniu okresu umownego, czyli po 5, 10 lub 15 latach systematycznego wpłacania składek.

A ile będzie nas kosztować “rozwód” z ubezpieczycielem? Tym więcej, im wcześniej się na niego zdecydujemy. Skrajny przykład: jeśli zrobimy to po roku, to TU zatrzyma sobie 95–98% wpłaconych pieniędzy, a jeśli po 5 latach (w programie na 10 lat), to wspaniałomyślnie zostawi sobie “tylko” 49% naszych pieniędzy.

Polisa inwestycyjna jest jak pułapka. Na początku składki są chętnie wpłacane, ale z czasem coś zaczyna “zgrzytać”. Pochylamy się nad analizą, widzimy brak rezultatów i zastanawiamy się, “czy już uciekać, czy może zacisnąć zęby i płacić dalej?”. Trudny dylemat. Najczęściej nie jesteśmy gotowi do przełknięcia tak dużej straty i brniemy dalej terminowo regulując składki. Właśnie na to liczą ubezpieczyciele i właśnie to jest często naszym największym błędem.

Jedna z podstawowych zasad inwestowania mówi “ucinaj straty”. Zamiast łudzić się, że kiedyś się “odkujemy” i kisić stratę w nieskończoność (dorzucając do pieca kolejne banknoty), warto zastanowić się, czy brnięcie w to bagno ma jakikolwiek sens. Tkwimy jak ta mysz w pułapce i cieszymy się, że jesteśmy blisko sera, po który i tak trudno jest nam sięgnąć.

Uświadamianie 3: nikt poza Tobą nie zarządza Twoim portfelem!

Uważasz, że ubezpieczycielowi należy się tak wysoka opłata za UFK, bo przecież zarządza Twoim portfelem? Jednak muszę wylać na Ciebie kolejny kubeł zimnej wody – nikt nie zarządza Twoim rachunkiem. Wystawca polisy daje tylko dostęp do platformy, na której samodzielnie można dokonywać wyboru i konwersji jednostek funduszy. Na początek inwestycji na pewno zaproponuje któryś z modelowych portfeli (zazwyczaj za dodatkową opłatą), ale dalej – wolna droga… Baw się dobrze kliencie.

I chociaż mówi się, że “od przybytku głowa nie boli”, to akurat w przypadku paneli inwestycyjnych i w obliczu bogatego wyboru różnorodnych funduszy – można się pogubić. Bez wiedzy i doświadczenia narażeni jesteśmy na podejmowanie nieprzemyślanych decyzji. W rezultacie zamiast poprawić wynik inwestycyjny możemy go istotnie pogorszyć. I tak, jak przy innych formach inwestowania – po zanotowaniu strat możemy chcieć się “odegrać” wchodząc w bardziej dynamiczne fundusze i wystawiając się jednocześnie na większe ryzyko inwestycyjne.

Mówiąc wprost: jeśli nie potrafimy samodzielnie budować zarabiającego portfela funduszy inwestycyjnych, to nie ma szansy, żeby polisa z UFK nam w tym pomogła. A jednocześnie nie możemy się z niej łatwo wycofać.

Uświadamianie 4: Długi czas konwersji jednostek

Załóżmy jednak – czysto hipotetycznie, że jesteś asem inwestowania w fundusze. Myślisz sobie – “będę zarządzał aktywnie swoim portfelem i dokonywał konwersji jednostek uczestnictwa między funduszami. Będę monitorował kurs i reagował, gdy zacznie spadać”.

W dogodnym momencie dokonujesz konwersji i… przekonujesz się, że nie jest to takie proste. W standardowych funduszach parasolowych taka operacja wykonywana jest w ciągu 1–2 dni. Z kolei w UFK trwa to standardowo około 5 dni roboczych. Przez ten okres wycena konwertowanych jednostek może się istotnie zmienić – bez szansy na naszą reakcję.

Sprzedawcy polis inwestycyjnych często podkreślają jako atut możliwość bezpłatnego dokonywania konwersji. Zapominają jednak powiedzieć, że ich liczba jest ograniczona – zazwyczaj do 12 w roku. Za kolejne trzeba dodatkowo zapłacić np. po 25 zł. A to znowu niekorzystnie wpływa na stopę zwrotu.

Uświadamianie 5: Podatek i tak trzeba zapłacić

Pośrednicy finansowi podczas spotkań sprzedażowych uwypuklają fakt, że w polisach inwestycyjnych unikamy podatku od zysków kapitałowych przez cały okres trwania inwestycji. Ta zaleta produktów unit-link jest realna, ale tylko do momentu wypłaty środków. Wtedy – o ile w ogóle pozostanie nam jakiś zysk do wypłaty – podatek Belki i tak zostanie potrącony i nic nie będziemy mogli z tym zrobić.

Co prawda z polis możemy wypłacić sobie (po upływie zadeklarowanego okresu inwestowania) wpłacony kapitał, a zyski pozostawić na polisie, by dalej pracowały, ale chyba jednak nie o to chodzi.

Z perspektywy opodatkowania polisy inwestycyjne nie różnią się od standardowych funduszy parasolowych, które – dzięki platformom takim jak BossaFund – kosztują nas znacznie mniej (wyłącznie opłata za zarządzanie na rzecz TFI bez dodatkowych opłat dla ubezpieczyciela).

Warto tu też wspomnieć, że na rynku istnieją rozwiązania pozwalające inwestować w fundusze w ramach IKE i IKZE, w których podatku od zysków kapitałowych w ogóle nie zapłacimy. Tam również mamy do dyspozycji programy systematycznego oszczędzania (ciekawą ofertę ma tutaj ING), a o takiej optymalizacji doradcy sprzedający polisy raczej nam nie powiedzą.

Uświadamianie 6: ile na Tobie zarabiają?

Można się zastanawiać dlaczego – skoro w większości polis to my samodzielnie zobowiązani jesteśmy do zarządzania naszym portfelem funduszy – ubezpieczyciele pobierają od nas aż tak wysokie opłaty. Prosta odpowiedź brzmi: “bo muszą zarobić” – zarówno same towarzystwa ubezpieczeniowe, jak i cała sieć sprzedaży tego typu produktów.

Tajemnicą poliszynela jest, że agent ubezpieczeniowy otrzymuje za sprzedaż unit-linka ekwiwalent rocznej składki klienta – i to już po trzech miesiącach regularnych wpłat. W uproszczeniu: jeśli zgodziłeś się opłacać składkę w wysokości 350 zł miesięcznie, to sprzedawca może otrzymać za pozyskanie Ciebie 4200 zł.

Nic dziwnego, że taki poziom prowizji prowadzi do dewiacji i bezczelnego “wrabiania” klientów w polisy. Winny jest cały system. Współpracujący ze sobą ubezpieczyciele i banki doskonale wiedzą, że sprzedaż “regulara” gwarantuje im niezakłócony, wieloletni dopływ nowych środków z gwarantowaną, wysoką marżą – bez względu na wynik inwestycji. Naciskają więc na własne sieci sprzedaży, aby wpychały ten produkt każdemu, kto myśli o oszczędzaniu. Wyśrubowane plany sprzedażowe w połączeniu z wysokimi prowizjami prowadzą do kreatywności sprzedawców w zakresie “nawijania waty na uszy” klientom i – mówiąc wprost – ich oszukiwania.

Na szczęście temat już na tyle nabrzmiał, że KNF szykuje Rekomendację U dotyczącą dobrych praktyk w zakresie bancassurance. Szkoda, że budzi się tak późno.

Dużo dawniej reagował Rzecznik Ubezpieczonych, który już w 2012 roku przygotował miażdżący dla UFK raport. Znaleźć w nim można bardzo konkretne przykłady polis inwestycyjnych, które znacznie straciły na wartości.

“Konsumenci, którzy zawarli umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym skarżą się Rzecznikowi na:

• oferowanie umowy ubezpieczenia jako bezpiecznej lokaty z wysokim zyskiem;
• utratę znacznej części wpłaconych środków (nawet 100%) w przypadku rozwiązania umowy przed upływem okresu wskazanego w dniu jej zawarcia;
• niepoinformowanie, iż umowa do której przystępują jest umową ze składką regularną, płatną np. co roku przez 15 lat, a nie składką jednorazową;
• brak zysku po zakończeniu trwania wieloletniej umowy ubezpieczenia;
• wysokie opłaty administracyjne i inne, pobierane w trakcie trwania umowy, o których nie informowano w momencie jej zawierania;
• inne, błędne informacje co do istotnych elementów umowy, przekazywane przed zawarciem (przystąpieniem do) umowy np. na temat przewidywanych gwarantowanych zysków (nawet kilkudziesięcioprocentowych) czy możliwości wycofania całości wpłaconych kwot w dowolnym momencie bez opłat i z zyskiem, nie stosowania opłaty likwidacyjnej lub jej wysokości.”

Kilka opowieści o polisach Czytelników bloga

Pokazałem skrótowo zarówno plusy, jak i minusy polis unit-linked. Najwyższa pora zadać sobie kluczowe pytanie:

Skoro zakładam, że potrafię samodzielnie zarządzać alokacją funduszy w ramach polisy, to dlaczego miałbym dzielić się efektami mojej pracy jako “zarządzającego” z ubezpieczycielem i oddawać mu 3–5% rocznie za moją pracę? I to wszystko przy zerowym ryzyku ze strony ubezpieczyciela i jednocześnie przy zablokowaniu mi możliwości wyjścia z inwestycji bez straty sporej części kapitału. I jeszcze na dokładkę bez możliwości optymalizacji podatkowej i uniknięcia podatku Belki.

Czy są jakieś argumenty “za”? Sądzę, że chyba wątpię. Ja zdecydowanie wolę się zadowolić niższą stopą zwrotu obarczoną kosztem moich błędów, ale jednocześnie przy znacznie niższych kosztach dodatkowych.

Nadeszła pora na konkretne przykłady – osób, które uznały, że tego typu polisa inwestycyjna może być dla nich dobrym rozwiązaniem zmuszającym do systematycznego oszczędzania. Przykłady są prawdziwe i zostały mi przesłane przez Czytelników bloga. Podaję je ku przestrodze.

 

Osobiście mam założony fundusz w Skandii. Mam tam zgromadzone na dzień dzisiejszy 11 180,09 zł  i miesięcznie dorzucam po 350 zł. Aktualna sytuacja na rynku to niestety trend boczny i ja osobiście przez to jestem jakieś 800 zł do tyłu, bo wpłaciłem od 2011–11–21 kwotę 11 900 zł.

Były momenty gdzie miałem 500 zł na plusie, ale zacząłem trochę samemu zarządzać portfelem funduszy i niestety było wiele chybionych decyzji. Ale się nie zraziłem. Rozumiem iż rynek funduszy i akcji to często ruletka i trzeba się uzbroić w dużą cierpliwość.

 

Wszedłem właśnie w czwarty rok. Program jak program – Europa Fund Lib, przewidziany na 15 lat więc taki sobie killerek dla tych co mają za dużo pieniędzy i nie wiedzą co z nimi robić, i spotkają doradcę / sprzedawcę, no i łatwowiernie wchodzą w super deal, czyli np. dla mnie :-).

Tak na serio, to co mnie martwi to wartość jednostki. Dlaczego ten program ma tak duże jej wahania? Nie mogę dojść co jest pod spodem. Może Ty wiesz jak do tego dojść?

Porażka. Wpłaciłem już ponad 100 tys. zł, a obecna wartość jest poniżej 40 tys. zł. Pocieszam się, że jeszcze tylko 12 lat wpłacania i może będzie dobrze.

 

Posiadam polisę inwestycyjną w PKO SA, która w momencie zakładania była polisą Nordei. Formalnie podpisywałem umowę przystąpienia do “Programu Lokacyjnego Nordea Plus”. Zrobiłem to w wyniku rozmów z osobą kontaktową w Domu Inwestycyjnym Xelion, poprzez który wcześniej inwestowałem w inne fundusze inwestycyjne.

Po dwóch latach uczestnictwa w tym programie i włożeniu tam 7200 zł (roczna składka 3600 zł, kolejna wkrótce) mam bardzo ambiwalentne odczucia co do tej formy inwestycji. Na początku może przedstawię plusy jakie widzę, później minusy.

Pierwszym dużym plusem jest szeroki wybór funduszy inwestycyjnych w które można inwestować. Są to fundusze zarówno krajowe jak i zagraniczne. Nie chcę skłamać, ale obecnie jest ich chyba około 100 (jak podpisywałem umowę było ich 115).

Kolejnym plusem jest możliwość konwersji między funduszami bez płacenia podatku od zysków kapitałowych (płaci się podczas odkupu jednostek).

Następnym plusem są niskie opłaty za zarządzanie w agresywnych funduszach. Przykładowo za fundusz Quercus Selektywny płacę 2,25% rocznie, podczas gdy oficjalnie może to być 2,8% + 10% od zysku powyżej 10%.

Wśród funduszy są dostępne fundusze specjalizowane dostępne od wysokiej kwoty wejścia np. Quercus Short – 200.000 PLN, czy UniObligacje Aktywny – 40.000 EUR. Ja obracałem udziałami w tych funduszach liczonymi w pojedynczych tysiącach złotych.

Program ten ma jednak też spore minusy.

Pierwszą rzeczą, o której wiedziałem jak podpisywałem umowę, ale ją trochę zbagatelizowałem, są koszty wykupu przed końcem programu. Program jest na 10 lat. Koszty wykupu w moim przypadku to 95% w pierwszych dwóch latach. Potem to spada do 69% w trzecim roku i maleje w kolejnych latach o 10%. O tym problemie jest ostatnio dość głośno w różnych mediach ekonomicznych. Póki co mnie to nie boli, jednak w razie konieczności użycia oszczędności dużą część środków można stracić.

Następnym elementem programu obniżającym jego atrakcyjność jest miesięczna opłata administracyjna w wysokości 10 zł. Daje to 120 zł w skali roku, czyli obecnie jest to 1,67% zdeponowanych środków. Oznacza to, iż program jest drogi dla małych kwot. Gdybym miał tam, np. 50 tys. zł to nie miałoby to takiego znaczenia.

Rzeczą która mnie natomiast bardzo denerwuje jest strasznie wolny proces konwersji między funduszami. Przykładowo transfer zlecony 8 sierpnia ok. 13:00 został zakończony 18 sierpnia. Utrudnia to jakiekolwiek reakcje na nagłe sytuacje na rynku. Generalnie cała operacja trwa 5 dni roboczych.

Wadą jest też fakt, iż tylko 12 pierwszych operacji transferu w danym roku polisowym jest bezpłatnych. Za każdą kolejną należy ponieść opłatę 25 zł.

Na tę chwilę z wpłaconych 7200 zł mam na rachunku 6915 zł. Wynika to po części z dość dużych kosztów tego programu (w pierwszym roku było to ok. 5,5%, w tym roku jest to 3,9%), po części z marazmu na GPW w tym roku, po części z braku aktywnego zarządzania funduszami przeze mnie.

W momencie w którym wartość aktywów spadła do 6820 PLN zacząłem aktywniej działać i mieszać w funduszach, dzięki czemu udało mi się odrobić 25% strat. Liczę, że dzięki kolejnej transzy środków (w więc niższym kosztom programu w ujęciu globalnym) i aktywnemu zarządzaniu uda mi się skasować nominalne straty w ciągu roku (na tę chwilę straty to 3,95%).

Reasumując – polisa inwestycyjna na wiele lat może być dobrym pomysłem dla niewielkiego grona klientów. Po pierwsze takich, którzy mogą zaplanować regularne inwestowanie kwot przez długi okres. Po drugie takich, którzy nie boją się utraty dostępu do środków na wiele lat (oczywiście chodzi tu o opłaty likwidacyjne). Po trzecie takich, którzy mogą włożyć większe kwoty. Bo przy małych opłaty zjedzą cały zysk.

Sam, mając obecną wiedzę o rynku kapitałowym, nie zdecydowałbym się na taki program. Od roku inwestuję też na giełdzie samodzielnie i mimo dość przeciętnego okresu oraz małej wiedzy udało mi się osiągnąć zysk ok. 3% (wliczając w to dywidendy i prowizje biura maklerskiego). Tam mam dużo lepszy dostęp do środków oraz mogę natychmiast reagować na wydarzenia.

Dla kogo są polisy inwestycyjne?

Na początku artykułu wspomniałem, że widzę tylko dwa scenariusze, w których polisy inwestycyjne z UFK mogą mieć uzasadnienie.

Scenariusz pierwszy, to osoba, które posiada już doskonałą wiedzę o funkcjonowaniu funduszy inwestycyjnych, potrafiła sobie udowodnić, że świetnie radzi sobie z dobieraniem funduszy z oferty polskich TFI i świadomie decyduje, że część (tylko część!) swojego portfela inwestycyjnego ulokuje w ramach dywersyfikacji w olbrzymim parasolu inwestycyjnym, jaki dają unit-linki. Zakładam jednocześnie, że taka osoba jest świadoma wszystkich plusów i minusów tego typu produktów i jej celem jest nie tylko wynik inwestycji, ale również zabezpieczenie kapitału z umożliwieniem jego łatwego dziedziczenia i “odpornością” na zakusy ewentualnych wierzycieli. W takim przypadku skłonny jestem uznać, że UFK mogą być przydatne i warto ponieść wyższe koszty związane z ich obsługą.

Ale z drugiej strony taki ekspert ma również inne możliwości zastosowania swojej wiedzy, np. wykorzystując konta IKE/IKZE jako tarczę podatkową. Niekoniecznie musi sobie brać na głowę reżim i koszty unit-linka.

Scenariusz drugi, to osoba, która od wielu lat nie potrafi zaoszczędzić ani grosza pomimo stabilnych, relatywnie wysokich zarobków. Takiej osobie może pomóc bat nad głową zmuszający do regularnych wpłat. Jednak celem takiej osoby nie powinno być w ogóle pomnażanie kapitału w ramach polisy. Jeśli nie posiada ona doświadczenia z funduszami inwestycyjnymi, to może się okazać, że z wpłaconego kapitału na koniec programu systematycznego oszczędzania zostanie jej raptem 50%. Ale przynajmniej po tych np. 10 latach będzie miała te kilkadziesiąt tysięcy złotych. Alternatywą jest kontynuacja strategii wydawania wszystkich zarobionych pieniędzy i posiadanie za 10 lat zero złotych.

Mam nadzieję, że wśród Czytelników bloga nie ma osób, które wpasowują się w scenariusz drugi i że mimo wszystko potraficie oszczędzać. A jeśli tak – to znaczy, że macie już dyscyplinę, którą miałyby ewentualnie wymuszać na Was polisy. W mojej opinii nie ma więc sensu tracić na nie pieniędzy.

I chociaż napisałem to, co napisałem, to sądzę, że drugi scenariusz niestety nie rozwiąże istoty problemu nieogarniętych finansowo osób. One przede wszystkim muszą gruntownie zmienić swoje podejście do finansów. Metoda “bata nad głową” to tylko środek zastępczy, który nie rozwiązuje istoty problemu, a ma szereg wad.

Jeśli nie program systematycznego oszczędzania, to co?

Skoro w zasadzie doszedłem do wniosku, że polisy unit-link nie są dobrym rozwiązaniem dla zdecydowanej większości śmiertelników, to w naturalny sposób pojawia się pytanie, czy da się je zastąpić nie tracąc ich plusów:

• dostępu do dużej liczby funduszy, w tym także zagranicznych i specjalistycznych
• braku podatku Belki przy konwersji jednostek funduszy
• rozwiązaniu kwestii dziedziczenia

Czy da się zachować powyższe korzyści i jednocześnie zminimalizować wysokość opłat i ich wpływ na wynik inwestycyjny?

W zasadzie odpowiedź na to pytanie padła już w tych trzech artykułach:

• “Inwestowanie dla dzieci, czyli jak stworzyć własny program systematycznego oszczędzania”
• “Portfel Michała we wrześniu, czyli jak zacząć przygodę z funduszami inwestycyjnymi”
• “Jak wybierać fundusze inwestycyjne i samodzielnie zbudować portfel?”

Jako tańszą alternatywę dla polis unit-link, proponuję zastosować następującą kombinację rozwiązań:

• Sam obrót funduszami można zrealizować za pośrednictwem platformy BossaFund, gdzie aktualnie mamy dostęp do 227 funduszy kupowanych, sprzedawanych i konwertowanych bez opłat dystrybucyjnych. Jedyny koszt to opłata za zarządzanie (oraz podatek Belki) – od 0,5% do 4% rocznie w zależności od funduszu.
• Optymalizację podatkową – analogiczną do tej dostępnej w ramach UFK – możemy realizować poprzez zakup funduszy parasolowych. Konwersja w obrębie tego samego parasola odbywa się wtedy bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów.
• Podobnie, jak w przypadku polis unit-link, samodzielnie zarządzamy naszym portfelem funduszy, przy czym konwersja jednostek realizowana jest znacznie szybciej niż przy polisach (1–2 dni) i nie jest obciążona żadnymi kosztami – bez względu na ilość konwersji.
• Jeśli zależy nam na niskich kosztach, to posługując się rachunkiem maklerskim możemy kupować ETF’y – czyli certyfikaty naśladujące ruch indeksów giełdowych. W Polsce dostępne są trzy takie instrumenty: ETF na S&P 500, na DAX oraz WIG20. Opisywałem to podejście w artykule “Strategia inwestycyjna Michała, czyli próba odpowiedzi na pytanie jak inwestować bezpiecznie”.
• Rachunek maklerski może być także prowadzony w ramach IKE lub IKZE, o których pisał Zbyszek. Jeśli nie będziemy wypłacać z tych rachunków środków do osiągnięcia wieku 60 lat (dla IKE) lub 65 lat (dla IKZE), to całkowicie unikniemy podatku Belki. Takiej ochrony podatkowej nie daje żadna z polis inwestycyjnych.
• A jeśli nie macie głowy do inwestowania, to się za nie nie zabierajcie! Po prostu odkładajcie pieniądze na rachunkach oszczędnościowych oraz lokatach. Nie stracicie! Co najwyżej mniej zarobicie (ale w większości przypadków i tak więcej niż na polisach z UFK).

Co można zrobić z polisą, której nie chcesz?

Słabe wyniki polis inwestycyjnych powodują, że ich posiadacze chcą się ich pozbyć odsprzedając je innym osobom (dokonując cesji ubezpieczenia). W internecie można znaleźć wiele ogłoszeń z takimi propozycjami – często w bardzo atrakcyjnych cenach.

Jak bezpiecznie sprzedać lub kupić taką polisę? Czy warto to zrobić? O tym już dzisiaj nie napiszę, ale spróbuję za jakiś czas przygotować oddzielny artykuł z analizą tego tematu.

Podsumowanie

Swoją opinię o “regularach” zamieściłem już na początku tego artykułu. Na koniec ją nieco rozwinę.

Sam pomysł umieszczenia pod wielkim, wspólnym parasolem ubezpieczeniowym inwestowania w wiele różnych funduszy uważam za dobre rozwiązanie. Odroczenie konieczności zapłaty podatku od zysków kapitałowych do momentu wyjścia z inwestycji jest ciekawą formą ochrony kapitału, którym obracamy. Potrafię również docenić atuty związane z ochroną takiej polisy przed komornikiem lub łatwiejszym jej dziedziczeniem (bez konieczności przeprowadzania postępowania spadkowego).

Muszę też wspomnieć, że produkt produktowi nierówny. Instytucje finansowe prześcigają się w promocjach i zdarzają się takie programy systematycznego oszczędzania (z UFK), które dają dodatkowe powody, by z nich korzystać, np. premie moneyback czy inne bonusy.

Mam jednak trzy zasadnicze “ale” do tego typu produktów:

• W zatrważającej liczbie przypadków sprzedawane są one w natarczywy sposób, jako produkty, które mają zastąpić oszczędzanie. Najgorsze jest to, że z uśmiechem na ustach oferowane są one przez pracowników banków, czyli instytucji zaufania publicznego, którzy niejednokrotnie nadużywają wotum zaufania i wprowadzają nieświadomych klientów w błąd.
• Aktualne koszty tego typu produktów oferowanych w Polsce przez towarzystwa Skandia, Aegon, Axa, Aviva, Generali, Open Life, Nordea, Compensa, EUROPA, MetLife Amplico oraz inne – są zazwyczaj bardzo wysokie i konsumują zyski wypracowywane przez fundusze wchodzące w skład UFK.
• Wysokie koszty rozwiązania takiej umowy z UFK są po prostu nieuzasadnione. Zresztą takie stanowisko przyjmują także sądy, które stają po stronie ubezpieczonych. Ja nie potrafię przewidzieć czy będzie mnie stać na płacenie zadeklarowanych składek, np. za 2–4 lata. Jeśli sytuacja życiowa mi się istotnie pogorszy, to nie chciałbym być jeszcze dodatkowo karany przez ubezpieczyciela kradzieżą moich pieniędzy z takiej “inwestycji”.

Efekt jest taki, że klient związany jest na wiele lat umową nie dającą mu możliwości wycofania się z inwestycji i zmuszony jest do samodzielnego zarządzania składem portfela oraz do podejmowania nadmiernego ryzyka inwestycyjnego w celu wypracowania jakichkolwiek zysków. A i tak może się okazać, że zwykła lokata bankowa z przeciętnym oprocentowaniem da mu zarobić więcej niż polisa inwestycyjna. I to bez jakiegokolwiek ryzyka.

Puenta?

Smutna. Nie warto dawać się kroić na własne życzenie. Szkoda kasy.

Powtórzę z uporem maniaka:

• • Czytajmy umowy i wszelkie załączniki (ogólne warunki ubezpieczenia, regulaminy itp.).
  • Wchodźmy tylko w te produkty inwestycyjne, które rozumiemy.
  • Jeśli czegoś nie rozumiemy – rezygnujmy lub nie wstydźmy się i zadawajmy nawet najbanalniejsze pytania. Kto pyta, nie błądzi.

Nawet nie będę pisał, że “mam nadzieję, że ten wpis był dla Was przydatny”. Wiem, że tak będzie. Nadzieję mam tylko na to, że zechcecie się podzielić linkiem do tego wpisu z jak największą liczbą znajomych.

Życzę Wam tylko trafionych inwestycji 🙂

PS: Na pewno pod tym wpisem zobaczymy za chwilę opinie wielu sprzedawców, agentów ubezpieczeniowych oraz szczęśliwych posiadaczy polis z UFK. Tych ostatnich zachęcam od razu do zdradzenia ile czasu i energii poświęcają na zarządzanie swoim portfelem. Tak czy siak zalecam mieć dystans do wszystkich opinii. Podobnie jak do mojego artykułu. Cokolwiek byście nie przeczytali, to nie zmieni to faktu, że na chwilę obecną UFK to najdroższy sposób inwestowania w fundusze.