Ile naprawdę kosztuje dług na karcie kredytowej, czyli jak mądrze korzystać z karty

Jak wyliczana jest wysokość odsetek na karcie kredytowej? Dlaczego się zadłużamy? Jak można sobie z tym radzić? – o tym jest ten wpis.

W poprzednim artykule z cyklu „Savoir-vivre kart bankowych” szczegółowo opisałem zasady funkcjonowania kart kredytowych. Pokazałem ich zalety i wady, wytłumaczyłem co to jest okres bezodsetkowy i opisałem jak funkcjonują cykle rozliczeniowe, przy założeniu że spłacamy na bieżąco całe zadłużenie.

Dzisiaj skupię się na mniej optymistycznym scenariuszu. Pokażę konsekwencje budowania i obsługi długu na karcie kredytowej. Wyjaśnię także, w jaki sposób naliczane są odsetki. Podpowiem co można zrobić, aby zmniejszyć koszty obsługi tego długu, a także zastanowię się nad psychologicznymi aspektami stosowania kart kredytowych. Na koniec podsumuję, w jaki sposób można próbować uniknąć problemów i nadmiernego zadłużania się.

Zapraszam serdecznie 🙂

Maksymalne oprocentowanie długu na karcie kredytowej

Jak już wiecie karta kredytowa jest całkiem fajnym sposobem na bezpłatny kredyt, o ile tylko płacimy nią bezgotówkowo i co miesiąc spłacamy całe saldo zadłużenia przedstawione na wyciągu. Sytuacja się jednak komplikuje, jeśli nie spłacimy zadłużenia w całości lub wręcz – uiścimy wyłącznie opłatę minimalną w wysokości 5% salda zadłużenia. Automatycznie wchodzimy w takim przypadku w kredyt – i to dosyć drogi.

Teoretycznie każda karta kredytowa ma własne oprocentowanie (jego wysokość można sprawdzić w tabeli opłat i prowizji banku). W praktyce jednak, w większości przypadków, oprocentowanie wynosi 4-krotność stopy lombardowej NBP. Aktualnie, po ostatniej obniżce stóp procentowych, jest to 10% w skali roku. Można uznać, że to niedużo, ale jest to maksymalna stawka, jakiej mogą obecnie żądać banki. Wszystkie kredyty gotówkowe mają niższe oprocentowanie, np. ok. 5%–8%. Trzeba jednak pamiętać, że ich koszty podwyższa prowizja za ich udzielenie oraz koszty dodatkowych ubezpieczeń, których coraz częściej wymagają banki.

Tylko posiadacze bardziej prestiżowych kart, np. złotych i platynowych, mogą liczyć na niższe oprocentowanie kredytu. Niemniej jednak oni zazwyczaj płacą wyższe opłaty roczne za samo posiadanie takich kart.

Czytaj także: Bezpieczeństwo kart bankowych – czyli fakty i mity na temat tego, co naprawdę nam grozi

Jak naliczane są odsetki do zapłaty na karcie kredytowej?

Banki nie ułatwiają nam zrozumienia zasad, według których liczona jest wysokość odsetek. Zdecydowanie warto je poznać, aby świadomie posługiwać się kartą kredytową.

Kwota odsetek zależy oczywiście od salda zadłużenia po upłynięciu terminu spłaty karty. Ale nie tylko. Zdarza się również tak, że spłacamy całe zadłużenie w terminie a jednocześnie mamy do zapłaty odsetki. Ważny jest bowiem także sposób wykorzystania karty w trakcie całego cyklu rozliczeniowego.

Wyróżniamy dwa rodzaje płatności kartami:

• transakcje bezgotówkowe – czyli płatności kartą w sklepach (w tym płatności zbliżeniowe) oraz przelewy z konta karty – tu trzeba pamiętać, że za taki przelew zapłacimy zazwyczaj prowizję.
• transakcje gotówkowe – czyli wypłata gotówki z bankomatu przy użyciu karty.

Najpierw omówię transakcje bezgotówkowe. Przypomnę, że jeśli zawsze spłacamy zadłużenie z wyciągu w całości i w terminie, to w przypadku transakcji bezgotówkowych taki kilkudziesięciodniowy kredyt od banku nic nas nie kosztuje. Kluczowe są słowa “w całości” i “w terminie” – tylko wtedy przysługuje nam bezpłatny tzw. “grace period”. Jeśli zadłużenia nie spłacimy w całości, np. zabraknie złotówki, lub spóźnimy się z płatności – bank kasuje okres bezodsetkowy. To z kolei oznacza, że odsetki liczone będą już od dnia rozliczenia każdej z transakcji.

Zobrazuję to przykładem:

• Załóżmy, że mamy kartę, które cykl rozliczeniowy trwa od 3 lutego do 2 marca.
• Nasze zadłużenie na ostatnim wyciągu z dnia 2 marca wynosiło 3000 zł i mieliśmy je spłacić do 23 marca.
• Pech chciał, że w tym terminie mogliśmy zapłacić tylko 2500 zł, a więc nasze aktualne zadłużenie na karcie wynosi 500 zł.

W błędzie będzie jednak ten, kto myśli, że odsetki zapłacimy tylko od 500 zł niespłaconego kredytu. Tak naprawdę złamaliśmy warunek całkowitej spłaty i okres bezodsetkowy nam nie przysługuje. W praktyce na najbliższym wyciągu znajdziemy więc odsetki wyliczone w dla następujących sald kredytu:

• Do dnia 23 marca mieliśmy w banku kredyt na całe 3000 zł, a odsetki od niego wyliczone zostaną “w oparciu o średnie dzienne saldo zadłużenia powstałe na koncie karty” (właśnie taki zapis znajduje się zazwyczaj w regulaminach kart). Czyli w praktyce każda dokonana w okresie od 3 lutego transakcja bezgotówkowa traktowana jest tak jak powiększenie kwoty kredytu. Bank wylicza odsetki od salda kredytu na każdy dzień i następnie je sumuje, aby przedstawić je na wyciągu jako jedną pozycję.
• W dniu 23 marca spłaciliśmy 2500 zł, a więc po 23 marca mieliśmy kredyt na kwotę 500 zł powiększony o kwotę odsetek za okres do 23 marca i dodatkowo powiększany każdego dnia o rosnącą kwotę odsetek od aktualnego salda zadłużenia. Problem w tym, że informację o wysokości tych odsetek będziemy mieli szansę znaleźć dopiero na kolejnym wyciągu.

Osoby, które po raz pierwszy nie spłaciły karty kredytowej, są zazwyczaj zdziwione wysokością odsetek – zwłaszcza jeśli ich karta ma duży limit, a im udało się spłacić większość salda zadłużenia w terminie. Zapominają jednak, że odsetki liczone są w powyżej opisany sposób.

Jeśli nie spłacisz całej kwoty z wyciągu karty kredytowej w terminie określonym na wyciągu, to całkowicie tracisz prawo do tzw. “grace period” (nie masz okresu bezodsetkowego) i płacisz odsetki za udzielony w ten sposób kredyt od okresu dokonania danej transakcji, do momentu całkowitej spłaty zadłużenia wraz z odsetkami – nawet jeśli dokonujesz tylko transakcji bezgotówkowych.

Inaczej jest jednak w przypadku, gdy wyciągamy pieniądze z bankomatu. Tutaj już na najbliższym wyciągu zobaczymy odsetki. Dzieje się tak, gdyż w przypadku transakcji gotówkowych odsetki zawsze naliczane są już od dnia wykonania danej transakcji. Przy czym odbywa się to dwuetapowo:

• Okres 1: W chwili dokonania transakcji naliczane są odsetki za okres od dnia wyciągnięcia gotówki do dnia generowania wyciągu z karty kredytowej – ta kwota wyróżniona będzie już na najbliższym wyciągu.
• Okres 2: Dodatkowo, potem obliczone zostaną odsetki za okres od dnia wygenerowania wyciągu do dnia rzeczywistej spłaty zadłużenia – ta kwota widoczna będzie dopiero na kolejnych wyciągach.

Ma to swoje bardzo konkretne konsekwencje. Spłacając w terminie nawet całe saldo zadłużenia wyszczególnione na ostatnim wyciągu, w praktyce nie spłacamy odsetek za drugi okres, czyli de facto z miesiąca na miesiąc możemy ciągnąć za sobą dług, o którym nie będziemy wiedzieć. Rozwiązaniem w takim przypadku jest spłata całego zadłużenia w dniu generowania wyciągu (tego zazwyczaj nie robimy) lub też nadpłacenie kwoty widocznej na ostatnim wyciągu, np. o przybliżoną kwotę odsetek widocznych na wyciągu za poprzedni miesiąc.

Tak – wiem, że to co piszę zaczyna się komplikować. Bez obaw – zaraz przejdę do przykładów i schematów. 🙂

Wybieranie gotówki z karty ma jeszcze jeden haczyk, o którym warto wiedzieć. Co sprytniejsi z Was mogliby pomyśleć: “OK, czyli w sytuacji awaryjnej poratuję się wyciągając pieniądze kartą kredytową z bankomatu, ale jeszcze tego samego dnia zrobię przelew z konta ROR na konto karty żeby zminimalizować odsetki”. Rozwiązanie takie jest tylko teoretycznie OK. Gdyby transakcja wyciągnięcia pieniędzy z bankomatu była jedyną transakcją jakiej dokonujecie w całym okresie rozliczeniowym karty, to rzeczywiście mogłoby się udać nie zapłacić odsetek za pobranie gotówki z bankomatu. Tak jak napisałem odsetki naliczane są bowiem od dnia wykonania danej transakcji do dnia poprzedzającego całkowitą spłatę zadłużenia wynikającego z transakcji gotówkowej.

Haczyk polega na tym, że zazwyczaj w danym miesiącu dokonujemy wielu różnych transakcji – także bezgotówkowych. Warto sprawdzić w regulaminie naszej karty, w jakiej kolejności zaliczane są wpłaty na konto karty. Czy na pewno np. wpłacone tego samego dnia 1000 zł pokryje 1000 zł zadłużenia wygenerowane poprzez wypłatę pieniędzy z bankomatu, czy może zaliczone zostanie na poczet spłaty zadłużenia z tytułu dokonanych wcześniej transakcji bezgotówkowych. Informację o sposobie rozliczenia znajdziecie w regulaminach banków wydających karty. Warto także dopytać swój bank e-mailowo o zasady rozliczania transakcji gotówkowych (o ile planujecie je wykonywać).

Przykładowo: regulamin kart wydawanych przez BZ WBK jednoznacznie wskazuje, że wpłaty na konto karty w pierwszej kolejności pokrywają transakcje gotówkowe, a dopiero później bezgotówkowe:

16. Spłata Minimalnej kwoty, jak i jakakolwiek wyższa spłata niż Kwota minimalna, jest przeznaczona na spłatę poszczególnych części zadłużenia w następującej kolejności:

a) odsetki,

b) prowizje i opłaty,

c) kwota zadłużenia rozłożona na raty w ramach Spłaty Ratalnej Ratio („Usługa RATIO”),

d) transakcje gotówkowe chronologicznie wg daty księgowania,

e) transakcje bezgotówkowe (w tym przelewy z Rachunku Karty kredytowej) chronologicznie wg daty księgowania z tym, że przed bieżącym zadłużeniem pokrywane jest zaległe zadłużenie, również zgodnie z kolejnością wskazaną powyżej.

Ale już w przypadku mBanku regulamin nie dokonuje takiego rozróżnienia, co oznacza, że wpłaty mogą pokrywać kapitał długu chronologicznie – według kolejności dokonywania wpłat. A więc nasza wpłata dokonana z intencją pokrycia dokonanej wypłaty gotówkowej może w rzeczywistości pokryć koszty dokonanych wcześniej transakcji bezgotówkowych.

16. Wszelkie wpłaty dokonane na poczet należności z tytułu Umowy Kredytu zaliczane są na pokrycie zobowiązań w następującej kolejności:

1) kwota przekroczonego limitu

2) koszty windykacji,

3) prowizje, opłaty oraz inne uzasadnione koszty, zgodnie z Taryfą prowizji i opłat,

4) odsetki od należności przeterminowanych

5) wymagalne odsetki za okresy obrachunkowe

6) kapitał przeterminowany,

7) bieżące odsetki,

8) kapitał niewymagalny.

Mówiąc w dużym skrócie: im szybciej spłacimy całe zadłużenie, tym mniej będzie ono nas kosztowało.

Sprawdź również: Jak korzystać z karty kredytowej

Sposób obliczania odsetek na karcie kredytowej

Czy to wszystko brzmi zbyt skomplikowanie? Na poniższych rysunkach starałem się przybliżyć różne scenariusze rozliczania długu na kartach kredytowych. We wszystkich przykładach obowiązują te same terminy:

• Cykl rozliczeniowy rozpoczyna się 3 lutego
• Analizowana transakcja dokonywana jest 15 lutego
• Wyciąg generowany jest 2 marca
• Termin spłaty zadłużenia przypada 23 marca
• Oprocentowanie długu na karcie wynosi 10% w skali roku

Scenariusz I: zakup komputera za 1500 zł transakcją bezgotówkową w sklepie i spłata zadłużenia w terminie

W tym przypadku koszty wynoszą 0 zł. Kredyt jest bezpłatny, o ile całe zadłużenie spłacamy terminowo i w całości.

Scenariusz II: zakup komputera za 1500 zł transakcją bezgotówkową w sklepie i spłata tylko 1000 zł

Ten scenariusz przewiduje, że w terminie spłacona zostanie tylko część zadłużenia = 1000 zł. Pozostałe 500 zł potraktowane zostanie jako kredyt.

Tu pojawią się następujące koszty dodatkowe:

• Odsetki od kwoty 1500 zł za okres od 15 lutego do 23 marca. Okres to 36 dni a więc przy oprocentowaniu rocznym wynoszącym 10% rocznie, do zapłaty będzie 14,87 zł odsetek (pamiętajcie, że obowiązuje tutaj kapitalizacja dzienna, a więc na naszą niekorzyść działa procent składany).
• Odsetki od kwoty 500 zł (oraz 14,87 zł niespłaconych odsetek) za okres od 23 marca do dnia całkowitej spłaty tego długu.

Scenariusz III: wyciągnięcie 1500 zł z bankomatu i spłata zadłużenia w terminie

Tu pojawią się następujące koszty dodatkowe:

• Odsetki od kwoty 1500 zł za okres od 15 lutego do 2 marca, czyli do dnia generowania wyciągu z karty. Okres to 15 dni a więc przy oprocentowaniu rocznym wynoszącym 10% rocznie, do zapłaty będzie 6,18 zł odsetek.
• Odsetki od dnia generowania wyciągu do dnia całkowitej spłaty zadłużenia. Te będą już liczone od kwoty z wyciągu, czyli 1506,18 zł. Przy założeniu, że spłata nastąpi 23 marca (czyli po kolejnych 21 dniach), to finalna kwota wraz z odsetkami za ten okres wyniesie 1514,87 zł (1500 zł + 6,18 zł + 8,69 zł).

Warto pamiętać, że po wygenerowaniu zestawienia nadal będzie biegło naliczanie odsetek, więc tym bardziej warto spłacić zadłużenie jak najwcześniej.

Scenariusz IV: wyciągnięcie 1500 zł z bankomatu i spłata tylko 1000 zł. Resztę traktujemy jako kredyt.

Pod względem obliczeń ten scenariusz nie różni się od scenariusza II. Jedyną różnicą jest to, że odsetki za okres od 15 lutego do 3 marca zobaczymy od razu na pierwszym wyciągu. Niemniej jednak kwoty odsetek będą wyglądały identycznie jak w przypadku transakcji bezgotówkowej dla której nie dotrzymano zobowiązania do całkowitej spłaty zadłużenia.

Scenariusz V: wyciągnięcie 1500 zł z bankomatu i spłata całej kwoty po trzech dniach.

To taki scenariusz, w którym “ratujemy się” szybką wypłatą gotówki z karty kredytowej, ale w celi minimalizacji odsetek wpłacamy niemalże od razu (po trzech dniach) 1500 zł na konto karty, po uzyskaniu pieniędzy w alternatywny sposób.

W przypadku transakcji gotówkowej, pomimo że cała operacja zamyka się w jednym cyklu rozliczeniowym, to trzeba zapłacić odsetki za wykorzystany dług. Jeśli wypłata z bankomatu nastąpiła 15 lutego i w dniu 18 lutego wpłaciliśmy na konto karty 1500 zł, to przyjdzie nam zapłacić odsetki za 3 dni w wysokości 1,23 zł i będą one wyszczególnione na najbliższym wyciągu wygenerowanym 2 marca.

Warto pamiętać, aby wpłacając 18 lutego 1500 zł od razu powiększyć wpłatę o kwotę odsetek. W przeciwnym wypadku odsetki będą kapitalizowane, czyli w kolejnych dniach po spłacie będą naliczane odsetki od niespłaconego w pełni salda ujemnego (wynikającego z niezapłacenia samych odsetek).

Zobacz także: Czy warto wypłacać gotówkę z karty kredytowej

Skąd się biorą problemy ze spłatą zadłużenia na kartach?

Wysokość odsetek zależy od okresu trwania zobowiązania kredytowego. Szczegółowe informacje o sposobie ich obliczania znajdziecie w regulaminie karty kredytowej. Co ciekawsze niektóre banki traktują rok jako 365 dni a inne jako 360 dni. Nie żartuję. 😉 Dlatego warto dokładnie czytać umowy i regulaminy.

Aktualnie każde 100 zł długu na karcie kosztuje nas ok. 85 groszy odsetek miesięcznie. Mało? Właśnie na takie postrzeganie tego długu przez klientów liczą banki. Jeśli średnie saldo zadłużenia na karcie wynosi, np. 4000 zł, to odsetki wynoszą już ok. 34 zł miesięcznie i 410 zł rocznie. I to tylko w czasach niskich stóp procentowych. Jeszcze nie tak dawno koszty obsługi takiego długu były istotnie wyższe. A nie można zapominać, że dodatkowo dochodzą jeszcze opłaty związane z korzystaniem z karty kredytowej (o tym, jak można się ich pozbyć, będę pisał w kolejnych artykułach).

Jednocześnie, korzystając z możliwości zadłużania, sami zastawiamy na siebie pułapkę: przyzwyczajamy się do tego, że mamy łatwo dostępny pieniądz w postaci środków na karcie (nie naszych) i zaczynamy traktować odsetki jako naturalny, comiesięczny koszt utrzymania obecnego stylu życia. Akceptujemy je i przyzwyczajamy się do nich.

Moment przebudzenia wcale nie musi nadejść szybko. Banki, które monitorują na bieżąco nasz poziom zadłużenia, chętnie proponują nam telefonicznie podwyższenie maksymalnego limitu na kartach kredytowych. W sytuacji, gdy finansujemy nasze życie kartą i “odbijanie się” od limitu zaczyna być dla nas kłopotliwe, przyjmujemy taką propozycję z otwartymi rękami – chociaż już w tym momencie powinna nam się zapalić czerwona lampka. Kolejne sygnały alarmowe, to np. osiągnięcie takiego podwyższonego limitu w kolejnych miesiącach i trudność w spłacie co najmniej kwoty minimalnej oraz odsetek od powstałego w ten sposób długu. Jeśli bank nie chce już podwyższać limitu, to pozostaje jeszcze “oscylator”, czyli spłacanie zadłużenia na jednej karcie kredytowej poprzez przelew z innej karty kredytowej. Mało kto w takiej podbramkowej sytuacji zwraca uwagę na dodatkowe koszty takich operacji.

To co opisuję powyżej, to nie jest scenariusz nietypowy. Właśnie tak zaczyna się wiele problemów finansowych, chociaż ich przyczyną nie są karty kredytowe same w sobie. Kluczowe znaczenie ma tutaj ignorancja, często nadmierny optymizm co do własnych możliwości finansowych i brak prawidłowej reakcji na pierwsze symptomy problemu. Na szczęście nawet posiadając kartę kredytową z zadłużeniem, można skutecznie próbować minimalizować jego negatywne skutki.

Raty w karcie jako sposób obniżenia kosztów długu

Posiadacze kart kredytowych zazwyczaj karnie spłacają zadłużenie. W niektórych bankach istnieje sposób na obniżenie wysokości rat. W BZ WBK, Raiffeisen Polbank, Millennium, mBanku i PKO BP można korzystać z rozłożenia zadłużenia na karcie na raty (być może w innych bankach też – jeśli macie taką wiedzę, to napiszcie proszę w komentarzach).

W każdym z banków zasady są nieco inne. Przykładowo: korzystając z usługi Ratio w BZ WBK można jedną lub kilka transakcji rozłożyć nawet na 48 rat oprocentowanych na 7,99% w skali roku – 2% mniej niż standardowe odsetki na karcie. Czy to się opłaca? To zależy od liczby rat. Jeśli zadłużenie planujemy spłacić w pół roku, to operacja taka będzie nieopłacalna, bo i tak przy uruchomieniu Ratio zapłacimy 1% kwoty prowizji. Jeśli jednak np. zakup drogiego sprzętu planujemy spłacać przez 2–4 lata, to warto będzie zapłacić tę jednorazową prowizję.

Jeszcze lepiej mają klienci Raiffeisen Polbank oraz Millennium. Klienci pierwszego z tych banków mogą skorzystać z programu “Raty w Karcie”, w którym transakcję wartą co najmniej 500 zł można rozłożyć nawet na 30 rat oprocentowanych na 0%. Z kolei klienci Millennium korzystający z kart kredytowych Impresja i Alfa mają do dyspozycji program “Wygodne Raty 0%”. Pozwala on rozłożyć zakupy o jednostkowej wartości do 3000 zł na 12 rat (karta Impresja) lub 24 raty (karta Alfa) 0%, przy czym z możliwości tej można skorzystać 2 razy rocznie.

Czy takie raty uważam za dobre rozwiązanie? Tak, ale z jednym zastrzeżeniem. Jestem zwolennikiem redukowania kosztów, ale jednocześnie przeciwnikiem nadmiernego zadłużania się. Popieram takie programy ratalne w sytuacji, gdy traktowane są one jako sposób na obniżenie kosztów długu i jednocześnie zaoszczędzone w ten sposób pieniądze przeznacza się na nadpłatę kredytu. Jeśli jednak raty wykorzystywane są jako sposób na uwolnienie dodatkowej gotówki na dalsze zakupy i konsumpcję, to w praktyce wspierają dalsze zadłużanie się. A tego mentalnie nie akceptuję. Ten scenariusz “zdejmowania sobie z głowy problemu” ma tymczasowy charakter i w praktyce prowadzi do zwiększania zadłużenia.

Psychologiczne aspekty korzystania z długu

No i w ten sposób docieram do sedna. Nie ma znaczenia z jakich instrumentów płatniczych korzystamy. Ważne jest, czy potrafimy się nimi posługiwać odpowiedzialnie. A jeśli nie, to trzeba być uczciwym w stosunku do siebie samego i wdrożyć migusiem program naprawczy. Zanim do niego przejdę, to przytoczę Wam kilka faktów dotyczących naszych nawyków zakupowych i tego, jak stopniowo zmienia je posługiwanie się kartami.

Kluczowe badania dotyczące scenariuszy zakupowych przy użyciu kart oraz gotówki przeprowadzone zostały przez George’a Loewensteina. To właśnie na wyniki tych badań powołują się obecnie źródła twierdzące, że zakupy dokonywane kartami w naturalny sposób powodują, że wydajemy w ten sposób więcej, niż gdy płacimy gotówką. Nie wynika to jednak wyłącznie ze stanu naszego portfela. Loewenstein pokazuje, że zachowanie takie jest uwarunkowane psychologiczne. O ile w przypadku zakupów dokonywanych gotówką potrafimy odczuwać zarówno przyjemność z zakupu, jak i ból psychiczny związany z wydaniem pieniędzy – gdyż fizycznie się ich pozbywamy w momencie zakupu i znamy ich wartość, o tyle w przypadku płatności kartą kredytową następuje oddzielenie momentu zakupu produktu i samej zapłaty. Płatność jest odroczona i przez to bezpośrednio jej nie odczuwamy. Dodatkowo, bez namacalnego punktu odniesienia w postaci przekazywanej z rąk do rąk gotówki, trudniej nam uzmysłowić sobie skalę wydatków.

Pojawiają się zatem inne punkty odniesienia, które wręcz usprawiedliwiają większą konsumpcję. Przykładowo: czy jednorazowy wydatek 100 zł to dużo czy mało? Jeśli odniesiemy go do kwoty zarobków, np. 4000 zł i uświadomimy sobie, że po opłaceniu wszystkich rachunków w gotówce zostaje nam tylko 1500 zł, to uznamy, że jest to dużo. Jeśli jednak mamy kartę kredytową z limitem miesięcznym 7000 zł i zakup nie wiąże się z fizycznym pozbyciem się gotówki, to łatwo sobie wytłumaczyć, że “stać mnie na to” i “100 zł to niewiele w porównaniu z 7000 zł, którymi dysponuję”. Nie muszą być to tak świadome decyzje. Wystarczy, że podświadomie czujemy się bezpiecznie. Karta daje takie poczucie komfortu.

Sam łapałem się nie raz na tym, że wchodząc do restauracji, szukam na drzwiach naklejek z logo organizacji płatniczych. Jeśli ich nie znajduję, to jednym z pierwszych pytań do kelnera jest “czy lokal przyjmuje płatności kartami?”. Jeśli nie – to wiem, że muszę się pilnować, aby nie przekroczyć kwoty gotówki, którą mam w portfelu. W naturalny sposób się ograniczam. Jeśli jednak można płacić kartami, to taki naturalny hamulec znika. Zamawiam to na co mam ochotę, nie martwiąc się, czy mam na to pieniądze czy nie. I dla jasności – nie ma w tym nic złego, o ile wydajemy pieniądze w sposób świadomy poruszając się w ramach zaplanowanych limitów miesięcznych (tutaj kłania się budżet domowy).

Ale okazuje się, że w moim odczuciu komfortu psychicznego na widok logo MasterCard lub Visa wcale nie jestem odosobniony. Rezultaty badań opublikowanych jeszcze w 1986 roku przez Richarda Feinberga wykazały, że osoby, które widziały logo organizacji płatniczych, przekazywały wyższe datki na organizacje dobroczynne niż te, przed którymi takie logo ukryto. Podobnie wyglądało to w przypadku wizyt w restauracji – posiadacze kart kredytowych gotowi byli zostawiać wyższe napiwki.

Płacąc kartami wydajemy więcej także w Polsce. W 2013 r. NBP opublikował raport “Zwyczaje płatnicze Polaków”, z którego wynika, że średnia wartość płatności detalicznej gotówką to 38 zł, kartą zbliżeniową to 25 zł, kartą debetową to 89 zł, a kartą kredytową – aż 132 zł. O ile różnica pomiędzy wartością transakcji opłacanych gotówką i kartą może wynikać po prostu z faktu, że drobnych kwot zazwyczaj nie płacimy kartami, to różnica pomiędzy wysokościami płatności kartami debetowymi i kredytowymi – nie jest już tak łatwa do uzasadnienia.

Jeszcze ciekawsze rezultaty możemy znaleźć w badaniach zatytułowanych “How credit card payments increase unhealthy food purchases” (rok 2011), w których porównywano koszyki zakupowe (tylko żywność) 1000 rodzin w ciągu 6 miesięcy. 41% z nich posługiwało się kartami kredytowymi, 9% kartami debetowymi a połowa – gotówką. Badacze odkryli, że w przypadku osób płacących kartami, koszyki zawierały większą o 40% ilość produktów żywnościowych, które sklasyfikowane zostały jako niezdrowe oraz kupowane pod wpływem impulsu.

Ciekawie również wyglądało porównanie zwyczajów zakupowych osób sklasyfikowanych w tym badaniu jako “sknery” – te z nich, którzy posługiwały się kartami wydawały 56% więcej na zakupy impulsowe, niż osoby posługujące się gotówką. Badacze doszli do wniosku, że posługiwanie się kartą znacząco osłabia kontrolę nad spontanicznymi zakupami – i to nawet w przypadku osób, które dosyć ostrożnie obchodzą się z pieniędzmi. Co więcej, nawet po zobligowaniu badanych do sprawdzania jednostkowych cen produktów, ich zachowanie się nie zmieniło.

Czy istnieje rozwiązanie?

Analizując to co napisałem powyżej, można dojść do wniosku, że w zasadzie stoimy na przegranej pozycji. Tak jednak nie jest. Zdecydowana większość z nas korzysta na co dzień z kart i doskonale sobie z tym radzi.

Ja użytkowników kart kredytowych dzielę na kilka grup:

1. Osoby, które systematycznie spłacają całe zadłużenie i mają nadwyżki finansowe umożliwiające im bez problemu spłatę nawet dwukrotnej kwoty zadłużenia.
2. Osoby, które systematycznie spłacają całe zadłużenie, ale nie mają nadwyżek finansowych – czytaj: musiałyby się zadłużyć żeby spłacić dwukrotność zadłużenia.
3. Osoby, które korzystają z długu na karcie kredytowej i nie spłacają go w całości.

Tylko w przypadku pierwszej z tych grup jestem w stanie uzasadnić sens posiadania karty kredytowej, np. wygodą, udziałem w programie premiowym lub chęcią zarobku dzięki opóźnieniu spłaty (poprzez trzymanie tej kwoty na koncie oszczędnościowym lub lokacie).

Reprezentantom pozostałych dwóch grup zdecydowanie zalecam wdrożenie programu naprawczego i jak najszybsze pozbycie się karty kredytowej na rzecz karty debetowej. Tą drugą można się posługiwać równie wygodnie, a jednocześnie wydajemy tylko te pieniądze, które naprawdę posiadamy.

Zresztą to o czym piszę – już się dzieje. Liczba kart kredytowych od kilku lat systematycznie spada. Według danych na koniec 2014 r. w naszych portfelach znajdowało się łącznie 29,745 mln kart debetowych i “tylko” 6,042 mln kart kredytowych (to o 4 mln mniej niż w 2009 r.).

Ale jak wdrożyć program naprawczy, gdy dzisiaj kredytówką ratujemy cztery litery? Przede wszystkim zdecydować się na większą kontrolę wydatków i stopniowe przechodzenie na kartę debetową. Można to zrobić w następujący sposób:

• Spisywać na bieżąco wydatki – np. do aplikacji Microsoft Money lub arkusza Excel. To pozwoli nam jeszcze raz odnotować wydatek, uświadomić sobie jego wysokość, a także ocenić, w jaki sposób wpływa on na nasz budżet miesięczny – oczywiście przy założeniu, że go prowadzimy.
• Sprawdzać na bieżąco saldo zadłużenia na karcie kredytowej – jeśli nie spisujemy wydatków, to warto po prostu logować się do systemu bankowości internetowej i weryfikować ile jesteśmy aktualnie winni bankowi. W ten sposób łatwiej sobie przypomnieć wydatki, bo drobiazgi potrafią się sumować do całkiem dużych kwot. Lepiej zobaczyć je wcześniej niż później. Oczywiście tutaj pewnym utrudnieniem jest fakt, że banki rozliczają transakcje kartami z kilkudniowym opóźnieniem.
• Założyć konto oszczędnościowe i każdego dnia przelewać na nie ekwiwalent wydatków kartą kredytową – ten prosty krok pozwoli z jednej strony realnie odczuć wydatki, a z drugiej – zagwarantuje, że nie zabraknie nam na spłatę. Jednocześnie przelewając pieniądze na konto oszczędnościowe – maksymalizujemy korzyści z odsetek – przynajmniej do dnia spłaty karty. Stopniowo będziemy także przyzwyczajać się do wydawania pieniędzy na bieżąco, a nie z opóźnieniem. Raz w miesiącu wystarczy spłacić kartę korzystając ze środków zgromadzonych na koncie oszczędnościowym.
• Płacąc kartą debetową (lub gotówką) za drobne wydatki – rozwiązaniem pośrednim, stopniowo przybliżającym nas do rezygnacji z karty kredytowej, jest pokrywanie małych opłat kartą debetową i płacenie tylko za większe zakupy kartą kredytową. Warto tutaj ustawić sobie stałe “mentalne limity”, np. “za wszystko co kosztuje mniej niż 100 zł płacę debetówką”.
• Nie wykorzystując karty kredytowej do wypłacania gotówki – z oczywistych i opisanych wyżej powodów.
• Używając karty kredytowej wyłącznie do dokonywania większych zakupów, płacąc nią za zakupy w Internecie lub za granicą (tu warto uważać na spread – polecam przeczytanie artykułu “Karta na zagraniczne wakacje”) – karty kredytowe posiadają zazwyczaj lepsze programy ubezpieczeń (często w standardzie) niż karty debetowe. Ponadto w niektórych bankach możemy korzystać dzięki nim z atrakcyjnych programów rabatowych. Kredytówka może więc być przydatna i niekoniecznie musimy się jej pozbywać – zwłaszcza wtedy, gdy udało nam się wynegocjować w banku zniesienie opłat miesięcznych / rocznych.

Powyższe działania powinny przywrócić realne odczuwanie bólu związanego z rozstawaniem się z pieniędzmi – przynajmniej w przypadku części transakcji. 😉

Jaśniejsza strona karty kredytowej

Z drugiej strony – jakby na to nie patrzeć – karta kredytowa jest świetnym instrumentem w rękach odpowiedzialnych osób. Przy rozsądnie ustawionym limicie kredytowym zdejmuje ona z głowy problem zastanawiania się, czy aby na pewno posiadamy w portfelu lub na koncie ROR wystarczającą ilość pieniędzy. Do tego dzięki darmowemu kredytowi (dla tych, którzy spłacają całe zadłużenie w terminie) pozwala zarabiać na środkach spokojnie oczekujących terminu spłaty. Poza tym niewątpliwie jest wygodna i, w odróżnieniu od zakupów dokonywanych gotówką, daje sporo korzyści zwiększających bezpieczeństwo zakupów – np. możliwość odzyskania pieniędzy dzięki rozwiązaniu chargeback, a także skorzystania z ubezpieczenia w przypadku kradzieży lub zniszczenia sprzętu zakupionego przy użyciu karty.

Tym ubezpieczeniom i innym dodatkom do kart kredytowych – poświęcony będzie oddzielny artykuł. I przypominam, że bardziej szczegółowo o zaletach kart pisałem w pierwszym artykule cyklu “Savoir-vivre kart bankowych”.

Najważniejszy wniosek pozostaje taki sam jak dotychczas: karta kredytowa sama w sobie nie jest ani dobra ani zła – to nasze zachowanie determinuje, czy będzie ona pomocnym narzędziem w naszych rękach. I życzę Wam, by właśnie takim narzędziem była.

Zdjęcie na początku: Fotolia, DDRockstar.