Czy obligacje skarbowe naprawdę chronią przed inflacją? Przed jaką? – kalkulator

Cieszysz się, że obligacje skarbowe indeksowane są inflacją? Uważaj, bo w szacunkach zysku można się bardzo pomylić. Już tłumaczę dlaczego…

Obligacje skarbowe to taki fajny instrument. My pożyczamy pieniądze państwu na jego wydatki, a państwo zwraca nam pożyczkę wraz z odsetkami po kilku lub kilkunastu latach – w zależności od wykupionego przez nas rodzaju obligacji.

Tylko niektóre z obligacji indeksowane są inflacją: 4-letnie COI, 10-letnie EDO, oraz rodzinne 6-letnie ROS i 12-letnie ROD. Konstrukcja tych produktów jest jednak dosyć specyficzna. W pierwszym roku płacą one stałe odsetki (niezależne od inflacji), a dopiero od drugiego roku płacą one odsetki składające się ze stałej marży powiększonej o inflację w poprzednim roku. W zależności od rodzaju obligacji jest to od 0,75% do 1,5% rocznie + inflacja.

W teorii więc inwestycja taka powinna dawać ochronę przed inflacją. W praktyce jednak można się bardzo rozczarować – zwłaszcza przy obecnych parametrach obligacji skarbowych, które uległy znaczącemu pogorszeniu od maja 2020 r.

Na rzeczywistą stopę zwrotu mają wpływ dwa dodatkowe czynniki:

• Podatek Belki płacony od wypracowanych zysków (19%).
• Niekorzystne i nieindeksowane inflacją oprocentowanie obligacji w pierwszym roku.

W efekcie nawet te obligacje, które indeksowane są inflacją, mogą przed nią nie chronić albo chronić tylko częściowo – do określonego poziomu inflacji. Przeliczyłem i okazało się, że zakres tej ochrony jest aktualnie zaskakująco niski. Co więcej – w opracowaniach i wyliczeniach dostępnych w sieci rzadko kiedy uwzględnia się niekorzystny wpływ inflacji w pierwszym roku posiadania obligacji, a to właśnie on jest najbardziej destrukcyjny dla ostatecznego wyniku. Gdy uwzględnimy bowiem inflację w całym okresie, to może okazać się, że kapitał pożyczony państwu, nawet razem z wypłaconymi odsetkami, warty jest po latach po prostu realnie mniej niż na początku.

Zdziwieni? Witam w polskiej rzeczywistości roku 2020. 🙂 Zapraszam do lektury.

Czy obligacje skarbowe to dobra inwestycja?

Dzisiaj nie będę poświęcał miejsca na odpowiedź na to pytanie. Przyjmuje się, że obligacje powinny stanowić istotną część portfela tych inwestorów, którzy mają niską tolerancję ryzyka i akceptują niższe zyski w zamian za większy spokój. To także bezpieczna forma długoterminowego przechowywania gotówki, która, co do zasady, stanowi dobre zabezpieczenie przed inflacją (jednak nie zawsze – jak się za chwilę przekonacie).

Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej na temat samych obligacji skarbowych, ich wariantów i sposobu zakupu, to zachęcam do lektury artykułu Marcina Iwucia. Nie sugerujcie się jednak tamtejszymi wyliczeniami – dotyczyły one bowiem obligacji emitowanych w ubiegłym roku o znacząco lepszych parametrach i z tego co widziałem to Marcin chyba pominął wpływ inflacji w pierwszym roku na rentowność zakupu obligacji. To właśnie ten aspekt opisuję szczegółowo poniżej.

Z perspektywy tego artykułu kluczowe są następujące kwestie:

• Obligacje indeksowane inflacją płacą stałe odsetki w pierwszym roku, np. 1,7% w przypadku obligacji 10-letnich.
• W kolejnych latach płacą określoną marżę, np. 1,0% w przypadku obligacji 10-letnich, które podwyższają o wartość inflacji w poprzednim roku.

W normalnych warunkach, gdy inflacja jest niska, to kupując obligacje skarbu państwa możemy się czuć dosyć bezpiecznie. W pierwszym roku zarobimy nieco mniej na odsetkach, ale w kolejnych latach będą one podwyższane o inflację, więc nasz kapitał będzie dobrze chroniony przed utratą wartości. Tak było do końca kwietnia, gdy obligacje dziesięcioletnie płaciły 2,7% w pierwszym roku a marża dodawana do inflacji w kolejnych latach wynosiła 1,5%. Od maja – pomimo znacząco wyższej inflacji – warunki zmieniły się na mniej korzystne. Szczegóły przedstawia poniższa tabela:

Biorąc pod uwagę wysokość inflacji (2,3% za 2019 rok i nawet wyższa teraz) śmiało można powiedzieć, że obecnie na pożyczaniu pieniędzy państwu zdecydowanie tracimy w pierwszym roku – wypłacane odsetki są znacząco niższe od inflacji. I chociaż może się to wydawać mało znaczące, to smutna prawda jest taka, że w przypadku niektórych rodzajów obligacji (np. 4-letnich), nie da się tej pierwszorocznej straty odrobić nawet wtedy, gdyby w kolejnych trzech latach inflacja wynosiła 0%. W tym przypadku na pożyczaniu pieniędzy państwu po prostu tracimy.

Ustalmy jednak najpierw ile wynosi obecnie inflacja…

Ile wynosi inflacja w 2020 roku?

Zacznę od tego, że inflacja zmienia się z roku na rok. Czasem rośnie, czasem maleje. Najważniejsze jest to, że zmienia ona siłę nabywczą naszych pieniędzy. O ile obecnie zmiany te nie są duże, to w czasie mojego życia zetknąłem się już i ze zjawiskiem hiperinflacji, jak i inflacją utrzymującą się przez wiele lat na poziomie dwucyfrowym.

Oficjalny wskaźnik inflacji publikowany jest przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). Poniżej możecie znaleźć roczne odczyty tego wskaźnika od 1950 r.:

Jak widać od 2017 r. inflacja zaczęła rosnąć. Cel inflacyjny Narodowego Banku Polskiego to 2,5%. Taki roczny współczynnik inflacji jest uznawany za docelowy i korzystny dla gospodarki.

Ale niestety – dla oszczędzających – inflacja w Polsce w tym roku jest jak na razie wyższa. Według lipcowej projekcji inflacji przygotowanej przez NBP w tym roku można się spodziewać inflacji wynoszącej aż 3,3% – najwyższej od ośmiu lat.

Co prawda NBP szacuje, że w kolejnych dwóch latach inflacja będzie znacząco niższa, ale osobiście „sądzę, że chyba wątpię” i nie do końca rozumiem skąd ten optymizm (albo pesymizm – zależy, gdzie ucho przyłożyć).

Kiedy zarobimy a kiedy stracimy na obligacjach skarbowych?

Wiem, że śródtytuł jest przewrotny. Od razu powiem, że nominalnie nie tracimy na obligacjach skarbowych. W terminie ich wykupu przez państwo otrzymamy wpłacony cały kapitał oraz odsetki. Kwota ta nadgryziona będzie jednak przez inflację i w tym sensie może się okazać, że siła nabywcza tych pieniędzy jest mniejsza, niż gdybyśmy od razu je wydali – bez pożyczania rządzącym. Dla jasności: nie zachęcam do wydawania wszystkich pieniędzy, a obligacje – pomimo wspomnianych w tym wpisie felerów – i tak są najlepszą formą bezpiecznych depozytów w największym stopniu chroniącą przed niekorzystnym wpływem inflacji.

Do analizy ich rentowności proponuję przyjąć projekcję inflacji według NBP – czyli 3,3% za rok 2020. Od razu widać, że żadna z obligacji indeksowanych inflacją nie ochroni nas w pierwszym roku przed jej niekorzystnym wpływem, bo płacą one od 1,30% do 2,00% rocznie i od tych odsetek musimy zapłacić jeszcze podatek Belki.

Nie kupuj teraz obligacji 4-letnich!

Zacznijmy od obligacji 4-letnich. Są one o tyle specyficzne, że co roku wypłacają odsetki. Z jednej strony – dostajemy kasę co roku do ręki. Z drugiej strony – te odsetki nie pracują w kolejnych latach na końcowy wynik inwestycji. Wypracowywany jest on wyłącznie przez wpłacony przez nas na początku kapitał.

Poniżej zamieszczam arkusz Excel, w którym znajdują się wszystkie wyliczenia, a na rysunkach prezentuję wyniki obliczeń.

Krótka instrukcja dotycząca kalkulatora:

• Arkusz składa się z czterech zakładek dla czterech rodzajów obligacji skarbowych indeksowanych inflacją.
• W sekcji „Parametry do obliczeń” można określić w żółtych polach marżę płaconą przez dany rodzaj obligacji w pierwszym roku i w kolejnych latach, a także zakładaną inflację – oddzielnie w pierwszym roku i w kolejnych latach.
• Jeśli ktoś chciałby wprowadzić inne wartości inflacji w każdym roku, to może to zrobić bezpośrednio w żółtych polach w tabeli w sekcji „Obliczenia”.

Arkusz liczy nie tylko kwotę uzyskanych odsetek (brutto i netto – po podatku), ale także kwotę o jaką zmniejszy się siła nabywcza pieniądza ze względu na inflację („ile łącznie zeżarła inflacja”). W polu „Zysk z uwzględnieniem inflacji” jednoznacznie pokazuje, ile zarobimy lub stracimy już z uwzględnieniem niszczycielskiej mocy inflacji. 😉

Jeśli chcecie zweryfikować, jaka jest dopuszczalna, maksymalna wartość inflacji przed jaką chroni Was zakup obligacji skarbowych, to wystarczy ręcznie zmieniać wartość w polu „Inflacja w kolejnych latach” (C13) jednocześnie dążąc do tego, aby w pozycji „Zysk z uwzględnieniem inflacji” (na samym dole) pojawiło się zero. 🙂 Oczywiście każda zmiana wartości inflacji w pierwszym roku, powoduje także konieczność zmiany maksymalnej inflacji w kolejnych latach.

Jak więc prezentują się wyniki dla obligacji 4-letnich? Ano niedobrze…

Gdy inflacja w pierwszym roku wynosi 3,3% a obligacja płaci za ten rok 1,3% przed opodatkowaniem, to nawet zerowa inflacja w trzech kolejnych latach nie pozwoli obligacji 4-letniej odrobić strat wygenerowanych w pierwszym roku!

Co prawda od zainwestowanego 1000 zł otrzymamy 28,76 zł odsetek, ale jednocześnie siła nabywcza tych pieniędzy spadnie w ciągu czterech lat (a w zasadzie pierwszego roku) o 31,95 zł, więc de facto – uwzględniając inflację – będziemy w plecy na tej inwestycji.

Obligacje 10-letnie = opłacalne do inflacji ok. 4,4% rocznie

Obligacje 10-letnie są o tyle lepsze od czterolatków, że kapitalizują odsetki i wypłacają je dopiero na koniec inwestycji. W efekcie już od drugiego roku pracują równolegle z wpłaconym kapitałem, co przekłada się na wyższą całkowitą stopę zwrotu.

Oto wyliczenie poziomu średniorocznej inflacji w kolejnych latach, przy której kwota otrzymanych odsetek zrówna się z utratą wartości pieniądza.

Jak widać, przy założeniu inflacji 3,3% w pierwszym roku, obligacje 10-letnie w pełni będą chronić wpłacony kapitał tylko jeśli inflacja w kolejnych latach pozostanie średniorocznie poniżej 4,4%. Powiem szczerze, że sam byłem zaskoczony, jak nisko obecnie znajduje się ten pułap.

Obligacje 6-letnie = opłacalne do inflacji ok. 4,54% rocznie

Niemalże identycznie jak 10-latki wypadają obligacje 6-letnie przeznaczone dla osób pobierających świadczenie 500+ na dzieci. Niestety nie można w nie zainwestować więcej pieniędzy, niż dotychczas otrzymaliśmy w ramach 500+.

6-latki ROS odróżniają się niższą od 10-latek marżą w pierwszym roku = 1,5%, ale za to wyższą marżą w kolejnych latach = 1,25% + inflacja. W efekcie skutecznie chronią przed inflacją do jej poziomu = 4,54% rocznie (o ile w pierwszym roku inflację 3,3%).

Obligacje 12-letnie = realna ochrona przed inflacją

12-latki to także obligacje rodzinne dla osób pobierających 500+. Tak naprawdę są to jedyne obligacje, które dają obecnie realną ochronę przed wyższą inflacją. Jest to możliwe dzięki odsetkom 2,0% w pierwszym roku i marży 1,5% + inflacja w kolejnych latach oraz akumulacji odsetek. Procent składany robi tu robotę. 🙂

Nie takie obligacje piękne, jak je malują

Publikuję ten wpis wyłącznie, aby uświadomić, że niekoniecznie obligacje skarbowe są takie fajne, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka i że nie zawsze “indeksowanie inflacją” oznacza, że pokonamy inflację.

Oczywiście – na bezrybiu i rak ryba. Obligacje w najbliższym czasie zdecydowanie skuteczniej będą chronić nasze oszczędności niż lokaty bankowe (które nie dają już żadnej ochrony przed inflacją). Trzeba mieć jednak na uwadze, że i one niekoniecznie ochronią kapitał w pełni – zwłaszcza przy rosnącej inflacji. Z drugiej jednak strony, jeśli inflacja utrzymywać się będzie w okolicy celu inflacyjnego NBP = 2,5% rocznie (czy nawet 4,4%), to obligacje dadzą zarobić.

Dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z konta IKE Obligacje, które – w ramach rocznych limitów wpłat na IKE – pozwala nam uniknąć podatku Belki, o ile tylko pieniądze zdecydujemy się wyciągnąć z tego konta dopiero po 60-tce. W takim przypadku 10-letnie obligacje EDO będą w zupełności wystarczające do przebicia w zasadzie dowolnej inflacji. 🙂

Oczywiście można także na temat spojrzeć z innej strony – chociaż wykup obligacji gwarantowany jest przez Skarb Państwa, to otwartym pytaniem pozostaje, czy nie grozi nam powrót wysokiej inflacji oraz kolejny bolesny „reset” złotówki. Nie chciałbym znowu oglądać takiego scenariusza i chociażby z tego powodu wolę posiadać oszczędności w kilku walutach i jednocześnie zmuszać je do aktywnej pracy – tak, aby udawało im się systematycznie pokonywać inflację.

Nieruchomości, spółki dywidendowe, ETF-y – to te formy inwestowania, które pomimo wyższego ryzyka są mi obecnie dużo bliższe. Więcej o nich – już we wrześniu. A tymczasem zachęcam do dokonania samodzielnych przeliczeń i zastanowienia się, czy i jak wiele Waszych środków gotowi jesteście ulokować w obligacjach skarbowych. Życzę owocnych przemyśleń. 🙂