Co to jest FATCA? Instrukcja co zrobić żeby bank nie zablokował Ci konta w grudniu 2016 r.

Tylko do 1 grudnia 2016 r. mamy czas na złożenie oświadczenia FATCA. Jeśli tego nie uczynimy, to instytucje finansowe zobowiązane są zablokować nam konta: w bankach, funduszach inwestycyjnych, firmach ubezpieczeniowych i domach maklerskich.

Na szczęście problem dotyczy w największym stopniu tych osób, które zakładały konta w instytucjach finansowych pomiędzy 1 lipca 2014 r. a 30 listopada 2015 r. i mają depozyty przekraczające 50 tys. USD. Ci, którzy zakładali konto po 1 grudnia 2015 r. prawdopodobnie podpisywali już oświadczenie FATCA przy zawieraniu umowy z bankiem, ubezpieczycielem, biurem maklerskim lub TFI. Lepiej to jednak sprawdzić. Przykładowo: pomimo, że nie podpisywałem nowej umowy o prowadzenie rachunku z Alior Bankiem, ten bank zażądał ode mnie teraz podpisania oświadczenia FATCA, bo przejął obsługę moich rachunków prowadzonych wcześniej przez Meritum Bank.

Sprawdź również: Jak zamknąć konto Santander

Także w przypadku klientów, którzy otwierali swoje konta wcześniej – przed 30 czerwca 2014 r. – lepiej upewnić się, czy bank nie wymaga od Was złożenia oświadczenia FATCA. Stawka jest bardzo wysoka. Jeśli instytucja finansowa uzna, że powinniście złożyć takie oświadczenie, a tego nie uczynicie, to po 1 grudnia 2016 r. będzie musiała zablokować Wam dostęp do konta. Co więcej przekaże Wasze dane do organów podatkowych w USA w celu weryfikacji, czy przypadkiem nie unikacie opodatkowania w Stanach Zjednoczonych. I to nawet wtedy, gdy nigdy w USA nie byliście i nie zarobiliście tam ani dolara.

Zostały tylko dwa tygodnie, aby uporać się z tematem. W tym wpisie omawiam co to jest FATCA, dlaczego musisz oświadczyć, że nie jesteś podatnikiem amerykańskim, a także przedstawiam szczegółową procedurę jak złożyć oświadczenie FATCA w Alior Bank, BGŻOptima, BZ WBK, Idea Bank, mBank, Toyota Bank, Nest Bank oraz Deutsche Bank – bankach, które polecałem Wam w różnych okresach na blogu.

Niestety wdrożenie w Polsce wymogów amerykańskiej ustawy FATCA, to szablonowy przykład tego, jak bezmyślnie postępuje czasami ustawodawca w naszym kraju. Mój subiektywny komentarz na ten temat znajdziecie na końcu wpisu.

Zapraszam do lektury i zachęcam – dużo mocniej niż zwykle – do przesłania tego wpisu dalej wszystkim znajomym. Problem dotyczy potencjalnie każdego posiadacza konta w Polsce.

Co to jest FATCA?

W 2010 r. Kongres Amerykański uchwalił ustawę Foreign Account Tax Compliance Act – w skrócie FATCA, która miała na celu ułatwienie amerykańskim organom podatkowym ściganie podatników amerykańskich ukrywających swoje dochody przez fiskusem za pośrednictwem kont zlokalizowanych za granicą. Żeby skutecznie wykonywać tę ustawę konieczne było zawarcie wielu umów pomiędzy rządem USA a rządami innych krajów – w tym Polski.

Polski rząd (poprzedni) najpierw podpisał “Umowę między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA” (w dniu 7 października 2014 r.), a następnie wprowadził w życie polską ustawę umożliwiającą wykonanie postanowień umowy międzynarodowej (weszła ona w życie 1 grudnia 2015 r.).

Na mocy tej ustawy polskie instytucje finansowe zobowiązane są zebrać od posiadaczy rachunków bankowych oraz inwestycyjnych oświadczeń o tym, czy są oni podatnikami amerykańskimi – albo inaczej mówiąc oświadczeń FATCA. Wszyscy, którzy muszą złożyć takie oświadczenie, powinni otrzymać już z instytucji finansowej zawiadomienie o tym fakcie. Banki, TFI itd. w myśl ustawy zobowiązane były zażądać tego od nas najpóźniej do 1 września br. Niektóre z nich wysłały pisma tradycyjną pocztą, inne informowały o tym po zalogowaniu do systemu bankowego, a jeszcze inne dzwonią do klientów informując o skutkach ewentualnego zaniechania w złożeniu oświadczenia.

I to właśnie te skutki są najgroźniejsze. Narzucony sposobów wdrożenia postanowień ustawy powoduje, że po 1 grudnia 2016 r., czyli w rok po wejściu w życie ustawy, grozi nam masowe blokowanie dostępu do rachunków przez instytucje finansowe. Datą krytyczną w tym przypadku będzie 6 grudnia, czyli 3 dni robocze po upływie terminu na złożenie oświadczenia FATCA.

7. Blokada rachunku finansowego polega na czasowym uniemożliwieniu dysponowania i korzystania ze wszystkich wartości majątkowych zgromadzonych na rachunku finansowym, w tym również przez instytucję finansową. Blokada może dotyczyć części wartości majątkowych znajdujących się na rachunku zbiorczym.

8. Wartościami majątkowymi są środki płatnicze, instrumenty finansowe w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2014 r. poz. 94, z późn. zm.5)), a także inne papiery wartościowe lub wartości dewizowe, prawa majątkowe, rzeczy ruchome oraz nieruchomości.

Krótko mówiąc: cokolwiek mamy na rachunkach, to można nam to zablokować. Na szczęście poprawne złożenie oświadczenia FATCA spowoduje odblokowanie dostępu do rachunku – w ciągu kolejnych 3 dni roboczych.

Zobacz także: Innogy przemówiło… i znowu ściemnia, czyli chybiona riposta na „Prąd dla Finansowych Ninja”

Jest jeszcze jeden haczyk w całej tej procedurze. Nawet składając oświadczenie FATCA nie możemy czuć się do końca bezpieczni. O ile w przypadku większości oświadczeń składanych bankom jesteśmy zazwyczaj tylko pouczani o odpowiedzialności karnej, to oświadczenie FATCA zawiera klauzulę “Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia” – rodzącą znacznie poważniejsze konsekwencje. Standardowo odpowiedzialność karna za złożenie nieprawdziwego oświadczenia grozi nam tylko w przypadku, jeśli świadomie oświadczamy nieprawdę lub zatajamy prawdę (kluczowe jest tu słowo “świadomie”). Niestety ustawodawca w przypadku oświadczeń FATCA narzucił nam odpowiedzialność karną bez względu na to, czy pomyłka w oświadczeniu była świadoma czy nieświadoma. Szczerze mówiąc nie rozumiem intencji stojącej za taką opresyjnością polskiego ustawodawcy w stosunku do polskich obywateli.

Może się okazać, że wbrew temu co się nam wydaje, podlegamy obowiązkowi podatkowemu w USA i poświadczymy nieprawdę. Konia z rzędem temu obywatelowi Polski, kto zna na wylot prawo podatkowe w USA i ma stuprocentową pewność, że nie spełnia przesłanek do bycia podatnikiem w USA. Zresztą dlaczego niby jako obywatele Polski nie wybierający się do Stanów mielibyśmy znać prawo amerykańskie?

Czytaj także: Jak zamknąć konto Santander?

Kto musi złożyć oświadczenie FATCA?

W dużym uproszczeniu oświadczenie FATCA muszą złożyć wszystkie te osoby i firmy, do których zgłosi się w tym celu ich instytucja finansowa. W każdej z takich instytucji trzeba złożyć odrębne oświadczenie. Osoby posiadające dużo pieniędzy i wiele rachunków, czeka więc istne kolędowanie po bankach.

• Większość osób, które założyły rachunek przed 30 czerwca 2014 r. nie musi składać oświadczenia FATCA.
• Wyjątkiem są te osoby, które na dzień 30 czerwca 2014 r. posiadały rachunki, na których znajdowała się równowartość lub kwota większa niż 50 tys. USD. Bank itp. powinny Was poprosić o złożenie oświadczenia FATCA.
• Bezwzględnie oświadczenie FATCA muszą złożyć osoby, które założyły rachunek pomiędzy 1 lipca 2014 r. a 30 listopada 2015 r. i w dniu 1 grudnia 2015 r. posiadały na nim równowartość lub kwotę większą niż 50 tys. USD. UWAGA: formalnie nie trzeba składać oświadczenia FATCA jeśli na koncie mieliście niższą kwotę, aczkolwiek niektóre banki i tak wymagają złożenia oświadczenia.
• W przypadku “nowszych” rachunków – prawdopodobnie już złożyliście oświadczenie przy zawieraniu umowy prowadzenia rachunku.

Konieczność złożenia oświadczenia FATCA dotyczy również rachunków firmowych. Przy czym tutaj obowiązują inne zasady i treść samego oświadczenia jest również dużo bardziej rozbudowana. Mówiąc w dużym skrócie:

• Jeśli jesteśmy posiadaczem rachunku firmowego naszej działalności gospodarczej, to oświadczenie FATCA składamy wyłącznie jako osoba fizyczna. Oświadczenie to ma formę uproszczoną – taką jak dla osób fizycznych nie prowadzących działalności.
• Jeśli posiadaczem rachunku jest firma będąca osobą prawną (np. Sp. z o.o.) lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, to dysponent rachunku składa dużo bardziej rozbudowane oświadczenie FATCA zawierające także informację o rzeczywistych beneficjentach (np. udziałowcach firmy) oraz ich statusie podatnika USA.

Jak złożyć oświadczenie FATCA

Banki i inne instytucje finansowe na szczęście maksymalnie uprościły składanie oświadczenia FATCA. W zasadzie w większości banków, do których dzwoniłem, da się takie oświadczenie złożyć drogą telefoniczną. Wystarczy po prostu zadzwonić na infolinię, połączyć się z konsultantem i wyrazić chęć złożenia oświadczenia dokładnie w ten sposób. Tak właśnie załatwiłem to w BZ WBK, Idea Banku, Toyota Bank i Nest Bank (dawniej Smart Bank).

Niektóre banki, np. Alior Bank, mBank i BGŻOptima, umożliwiły złożenia oświadczenia przez system internetowy banku.

Na szczęście żaden z banków, w których mam rachunek, nie wymagał drukowania i wysyłania tradycyjnego pisma – chociaż w niektórych rzeczywiście możecie spotkać się z taką procedurą. Przypominam także, że na bankach nie powinniście kończyć – oświadczenie FATCA musicie też złożyć w funduszach inwestycyjnych, domach maklerskich oraz u ubezpieczycieli – tych u których posiadacie rachunki inwestycyjne.

Poniżej przedstawiam procedurę złożenia oświadczenia w przypadku kilku polskich banków, których ofertę przedstawiałem kiedyś na blogu. Są to oświadczenia dla osób fizycznych.

1. FATCA w Alior Bank

Tu mamy najbardziej rozbudowany formularz, ale procedura jest bardzo prosta.

1. Zaloguj się do systemu bankowości internetowej.
2. Kliknij zakładkę “Centrum produktów”.
3. Kliknij “Oświadczenia” w podmenu.
4. Po lewej stronie znajdziesz “FATCA – Oświadczenie o rezydencji podatkowej”.

Jeśli nie jesteś podatnikiem amerykańskim, to wypełnij formularz zgodnie z zawartością poniższego ekranu.

2. FATCA w mBanku

W mBanku jest jeszcze łatwiej niż w Aliorze. Bank widać uznał, że zupełnie wystarczająca jest odpowiedź na pytanie czy jesteśmy podatnikami amerykańskimi i nie wymaga w takim przypadku niczego więcej.

1. Zaloguj się do systemu bankowości internetowej.
2. Kliknij po kolei “Pasaż” > “Market” > “Usługi”.
3. Następnie wybierz “FATCA” i kliknij “Złóż wniosek”.
4. Wypełnij oświadczenie i potwierdź hasłem SMS-owym.

3. FATCA w Idea Bank

Idea Bank nie umożliwia złożenia oświadczenia przez system bankowości internetowej. Wszędzie przeczytacie o tym, że powinniście pobrać wzór oświadczenia ze strony banku, wypełnić go i zanieść do oddziału lub wysłać pocztą tradycyjną.

Proponuję zamiast tego kontakt z infolinią, gdzie migusiem można złożyć takie oświadczenie telefonicznie:

1. Zadzwoń na 22 101 1010 lub 801 999 111 (codziennie od 8:00 do 20:00).
2. Zautoryzuj się hasłem telefonicznym.
3. Powiedz “Chciałem sprawdzić czy muszę składać oświadczenie FATCA, a jeśli tak, to chciałbym je złożyć”. 🙂

Nawet jeśli na infolinii poinformują Cię, że trzeba to zrobić drogą pisemną (zdarza się), to powiedz, że chcesz złożyć takie oświadczenie drogą telefoniczną i że wiesz, że to możliwe. W moim przypadku zadziałało.

4. FATCA w BZ WBK

Tu mamy sytuację analogiczną jak w Idea Banku. Oświadczenia FATCA nie da się złożyć przez system transakcyjny banku, oficjalnie trzeba je pobrać i złożyć w oddziale (lub wysłać pocztą) – taką informację opublikowano na blogu bankowym.

Na szczęście tu także istnieje prostsza metoda i da się to zrobić telefonicznie przez infolinię.

1. Zadzwoń pod numer 781 119 999 albo 61 811 9999.
2. Powiedz “Chciałem sprawdzić czy muszę składać oświadczenie FATCA, a jeśli tak, to chciałbym je złożyć”.
3. Wysłuchaj długiego oświadczenia.
4. Odpowiedz “Nie” na pytanie “Czy posiada Pan/Pani zobowiązania podatkowe w USA?”.

5. FATCA w Toyota Bank

Toyota Bank nie umożliwia złożenia oświadczenia FATCA przez system internetowy banku, ale przyjmie je w rozmowie telefonicznej z infolinią.

Procedura jest identyczna jak w przypadku Idea Banku i BZ WBK. Numer infolinii to 801 900 700 lub 22 488 5550.

6. FATCA w Nest Bank (dawniej Smart Bank)

W Nest Bank także wystarczy telefon na infolinię 22 438 41 41 lub 801 800 188 od 7:00 do 24:00 w dni poniedziałek-sobota.

7. FATCA w BGŻOptima

BGŻOptima udostępnia w swoim systemie transakcyjnym możliwość samodzielnego i szybkiego złożenia oświadczenia FATCA. W tym celu należy wykonać te kroki:

1. Zaloguj się do systemu bankowości internetowej.
2. Wybierz “Mój profil” (prawy, górny róg).
3. Kliknij “MIFID / FATCA”.
4. Wybierz z rozwijanej listy “nie jestem” i kliknij “Zatwierdź”.
5. Potem możesz jeszcze przejść do formularza MIFID (o ile posiadasz produkty inwestycyjne) i zdecydować czy chcesz odpowiadać na pytania ankietowe czy nie. Ja zazwyczaj nie chcę. 🙂

8. FATCA w Deutsche Bank (DB)

Deutsche Bank udostępnia możliwość złożenia oświadczenia FATCA bezpośrednio w systemie internetowym. W tym celu należy wykonać te kroki (info dzięki Bartkowi):

1. Zaloguj się do systemu bankowości internetowej.
2. Wybierz z menu „Informacje”, a następnie kliknij „Moje dane”.
3. Pod danymi osobowymi znajduje się długie oświadczenie. Kliknij przycisk „Zmień”.
4. Uzupełnij oświadczenie (przykład na rysunku poniżej) i kliknij „Dalej”.
5. Potwierdź zmiany otrzymanym hasłem SMS.

Mój subiektywny komentarz do polskiej ustawy dotyczącej FATCA

I na koniec kilka zdań, co myślę o całej sytuacji. Potraktujcie to proszę jako mój osobisty punkt widzenia, z którym wcale nie trzeba się zgadzać. Jedno zastrzeżenie: komentarz krytykuje decyzję poprzedniej ekipy rządzącej w Polsce, ale tak naprawdę odnosi się do ogólnego poziomu ignorancji władz – bez względu na to, którą partię reprezentują.

Nie wnikam czy polski rząd podpisał umowę dotyczącą FATCA ze Stanami Zjednoczonymi w sposób zasadny czy bezzasadny. Odnoszę się wyłącznie do zakresu tej umowy i sposobu implementacji jej postanowień w formie ustawy z dnia 9 października 2015 r. I umowa i ustawa stwarzają wrażenie prowizorki, która totalnie ignoruje interes Polaków, którzy nie mają nic wspólnego ze Stanami Zjednoczonymi.

Podnosiłem już wcześniej w tym wpisie kwestię tego, że mało który obywatel Polski wie czy w myśl przepisów amerykańskich jest podatnikiem czy nie jest podatnikiem amerykańskim. Uczciwie mówiąc ja nie wiem jaki jest mój status. Mogę się tylko z dużym prawdopodobieństwem tego domyślać. Ustawodawca nie pomyślał jednak, aby dać mi do wyboru możliwość wybrania w oświadczeniu FATCA opcji “nie wiem czy jestem podatnikiem amerykańskim”. Przecież to byłoby bardzo prostym rozwiązaniem. W takim przypadku cała odpowiedzialność za sprawdzenie tego spadłaby na organ podatkowy w USA. Dostałby moje dane, dane mojego konta i sprawdziłby to sobie sam. Jeśli uznałby, że jestem jednak podatnikiem USA, to by się ze mną skontaktował i mógłby podjąć dalsze kroki związane z piętnowaniem takiego podatnika, który ukrywa swoje dochody poza granicami USA.

Zobacz także: Jak wypełnić wniosek 500+ przez bank

Co prawda wybierając taką opcję naraziłbym się na to, że moje dane rzeczywiście trafią do USA, ale przynajmniej wiedziałbym, że nie będę odpowiadał karnie za poświadczenie nieprawdy. A co mi zafundował polski ustawodawca? Odpowiedzialność karną za to, że nie wiem – chociaż żaden polski przepis nie zobowiązuje mnie do tego żeby znać prawo amerykańskie. Absurd! Moim zdaniem rządzący Polską wykazali się zbytnią nadgorliwością w dogadzaniu USA.

Kolejnym absurdem jest to, że ustawa przygotowana przez polski rząd obliguje polskie instytucje finansowe do zablokowania kont tych osób, które w terminie nie złożą oświadczenia FATCA. Jest to tym bardziej bezpodstawne, że w samej treści umowy FATCA pomiędzy rządem Polski i Stanów Zjednoczonych, wcale nie ma takiego wymogu. A wręcz wymóg taki został tą umową zniesiony, o ile tylko w przypadku takich “niewspółpracujących osób” nastąpi przekazanie USA danych dotyczących tych osób i ich rachunków. Mówi o tym wprost Artykuł 4 ust. 2 międzyrządowej umowy FATCA:

2. Zawieszenie przepisów dotyczących rachunków posiadanych przez osoby odmawiające współpracy. Stany Zjednoczone nie będą wymagały od raportujących polskich instytucji finansowych pobierania podatku, zgodnie z częścią 1471 lub 1472 Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych w odniesieniu do rachunków posiadanych przez osoby odmawiające współpracy (jak określenie to zdefiniowano w części 1471(d)(6) Kodeksu Skarbowego Stanów Zjednoczonych), lub zamknięcia takiego rachunku, jeżeli właściwa amerykańska władza w odniesieniu do tych rachunków otrzymuje informacje określone w artykule 2 ustęp 2 litera a) niniejszej Umowy, z uwzględnieniem postanowień artykułu 3 Umowy.

Skąd zatem taka nadgorliwość polskiego parlamentu? Dlaczego na podstawie umowy, która nie wymaga blokowania rachunków bankowych, tworzy się ustawę, która nakazuje instytucjom finansowym zablokowanie konta polskiego obywatela lub firmy tylko dlatego, że nie wypełnił jakiegoś świstka potrzebnego obcemu rządowi?

Prawdopodobną motywacją do takiego posunięcia była chęć ustawodawcy do zabezpieczenia “czterech liter” wszystkich instytucji finansowych działających w Polsce. Grożą im bowiem sowite kary za pomoc amerykańskim podatnikom w ukrywaniu dochodów. Jeśli zostałyby na tym przyłapane, to musiałyby zapłacić 30% podatku od takich ukrytych dochodów. Warunkiem zwolnienia z zapłaty tej daniny jest właśnie pomoc w ujawnieniu wszystkich takich podatników.

Nawet jeśli taka właśnie była intencja polskiego ustawodawcy, to nadal nie rozumiem dlaczego wymusił blokowanie kont polskich podatników. Przecież to kompletnie bez sensu! Wystarczyło zobligować banki itp. do przekazania do USA danych posiadaczy rachunków, którzy nie wypełnią w terminie oświadczenia FATCA. To w zupełności zaspokoiłoby oczekiwania Amerykanów. A tak nasz rząd zrobił nam wszystkim niedźwiedzią przysługę.

Koniec biadolenia. Trzeba działać.

Życzę Wam wszystkim szybkiego wypełniania oświadczeń FATCA. Macie na to czas tylko do 1 grudnia. Zostały dokładnie dwa tygodnie! Wierzę, że krótki termin spowoduje, że zadziałacie natychmiast – bez zbędnej zwłoki i zostawiania tematu na ostatnią chwilę.

Moja serdeczna prośba – przekażcie proszę link do tego wpisu wszystkim swoim znajomym. Po lewej stronie bloga macie ikonki, które pomogą Wam podzielić się informacją o wpisie w mediach społecznościowych. Będę bardzo wdzięczny. 🙂

Zobacz również: Innogy przemówiło… i znowu ściemnia, czyli chybiona riposta na „Prąd dla Finansowych Ninja”