Optymalizacja podatkowa PIT – sprawdź na co idą pieniądze i zaplanuj jak płacić mniej podatków

PIT złożony? No to nadeszła najlepsza pora żeby spojrzeć wstecz i zastanowić się co można zrobić, by podatek dochodowy za 2017 r. nie był tak bolesny.

To nie będzie artykuł o tym, że powinniśmy płacić jak najwyższe podatki. Wręcz przeciwnie. 😉 Początek maja – czas tuż po upływie terminu składania rocznych rozliczeń podatku dochodowego (PIT), to idealny moment, aby na świeżo przeanalizować popełnione błędy i zastanowić się, jak zminimalizować obciążenia w kolejnych latach.

Optymalizacja podatkowa to temat wzbudzający olbrzymie emocje. Chyba głównie z tego powodu, że bardzo trudno jest wyznaczyć granicę pomiędzy optymalizacją w pełni legalną, a tą, którą można uznać za nielegalną. Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia, a prawda jest taka, że ze względu na zawiłość prawa podatkowego, nawet pracownicy administracji państwowej nie potrafią wypracować spójnego stanowiska w wielu tematach dotykających podatków.

Tematowi optymalizacji podatkowej w różnych scenariuszach (umowa o dzieło, etat, działalność gospodarcza, sp. z o.o.) poświęciłem obszerny rozdział w mojej książce “Finansowy ninja”. Tam odsyłam po szczegóły. Dzisiaj skupię się na podstawach i spróbuję przekonać, że warto traktować legalną optymalizację podatkową jako kolejny sposób mądrego oszczędzania pieniędzy. 🙂 Podstawowe możliwości finansowe w tym zakresie dostępne są nawet dla pracowników etatowych – i to je właśnie omawiam w tym wpisie.

Zaczniemy jednak od solidnego remanentu PITu za ubiegły rok i sprawdzenia na co tak naprawdę idą pieniądze z płaconych przez nas podatków. A na koniec powiem Wam, jakie ja mam podejście do tematu optymalizacji podatkowej (tej legalnej i tej agresywnej).

Zapraszam do lektury i podawania dalej. 🙂

Zobacz na co idą pieniądze z Twoich podatków

Do napisania tego artykułu zainspirował mnie Maciej Samcik, który – powołując się na dane fundacji FOR – przedstawił sposób na dokładne wyliczenie, na co dokładnie i w jakiej wysokości państwo wydaje pieniądze zebrane z płaconych przez nas podatków. Szczegóły znajdziecie w jego wpisie, a tutaj załączam gotowy kalkulator, którego tam zabrakło.

Ćwiczenie to ma podobny cel jak spisywanie wydatków – pomaga sobie uświadomić ile konkretnie pieniędzy każdy z nas wykłada na konkretne kategorie wydatków państwa: bieżąco wypłacane emerytury (a więc nie nasze), służbę zdrowia, szkolnictwo, wojsko, opiekę społeczną, program 500+ i finansowanie administracji państwowej.

Sposób wyliczeń jest bardzo prosty: znając strukturę wydatków państwa polskiego za cały ubiegły rok oraz wysokość płaconych przez nas podatków, jesteśmy w stanie dokładnie policzyć na co poszły te pieniądze. Kwoty potrafią przerażać, np. świadomość tego, że blisko 1/3 tego co wpłacamy do kasy państwa, idzie na wypłatę emerytur.

Dla jasności: ten arkusz zawiera tylko przybliżone dane. Zawarte są w nim wpłaty z tytułu podatku dochodowego oraz wpłacone zaliczki na ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenia społeczne, ale tylko w części płaconej przez pracownika (czyli potrącane przez pracodawcę z naszej pensji brutto). Nie ma tu jednak wpłat składek ZUS ponoszonych przez pracodawcę (stanowiących koszt zatrudnienia pracownika ponoszony przez pracodawcę).

Co więcej informacja z rocznego formularza PIT nie uwzględnia w żaden sposób wpływów państwa z akcyzy czy podatku VAT, który ukryty jest w cenie płaconych przez nas produktów. A przecież wszystkie nasze zakupy związane z bieżącą konsumpcją obłożone są mniejszym lub większym podatkiem VAT. Szacuje się, że uśredniona, płacona przez nas wartość podatku VAT to 16,5%. W przybliżeniu mogą więc wyliczyć go te osoby, które skrupulatnie spisują swoje wydatki. Wystarczy wziąć sumę wszystkich poniesionych wydatków prywatnych za cały rok 2016 i obliczyć jaką ich część stanowił podatek VAT. Dla ułatwienia zawarłem również taką kalkulację w arkuszu – o ile tylko dysponujecie całkowitą kwotą rocznych wydatków. W przypadku większości osób wydających tyle ile zarabiają wysokość płaconego podatku VAT będzie zapewne podobna (lub nawet wyższa) od zapłaconego podatku dochodowego PIT i chociażby dlatego warto zapoznać się z tą kwotą.

Po co nam świadomość tego, gdzie idą nasze podatki? Tu znowu użyję analogii do budżetu domowego i spisywania wydatków. Wiele osób przyznaje się, że dopiero zobaczenie sumarycznej kwotę wydatków na jedzenie czy nawyki (palenie, alkohol), powodowało u nich szok, niedowierzanie i stymulowało ich do wdrożenia pozytywnych i pożądanych zmian. Podobnie jest z podatkami. Gdy zestawimy sobie to, w jak dużym stopniu dokładamy się do budżetu państwa i porównamy wysokość płaconych kwot z jakością usług, które otrzymujemy, to być może z większą dokładnością będziemy patrzeć na ręce rządzących i świadomiej filtrować to co nam mówią lub… zmotywujemy się do dokonania optymalizacji podatkowej. Jedno nie wyklucza drugiego.

Przykładowo: nie wiem czy masz dzieci czy nie (ani ile). Wiem jednak, że każdy z nas w jakimś stopniu finansuje program Rodzina 500+. Idzie na niego dokładnie 2,2% płaconych przez nas wszystkich podatków. Nie analizuję tutaj czy to dobrze czy źle, że taki program istnieje. Po prostu jest. Ale nawet jeśli otrzymujesz 500 zł miesięcznie (na drugie i każde kolejne dziecko), to warto zweryfikować ile jesteś “do przodu” lub “do tyłu” biorąc pod uwagę wysokość płaconych przez Ciebie podatków.

Podatki i optymalizacja podatkowa

W życiu pewne są tylko dwie rzeczy: śmierć i podatki. Teoretycznie na żadną z nich nie masz wpływu. W praktyce możesz kontrolować przynajmniej tę drugą. Co prawda nie zmienisz wysokości podatków, ale znając przepisy, możesz skutecznie planować korzystanie z różnych ulg oraz form rozliczania podatków, co w efekcie umożliwia zredukowanie danin na rzecz państwa.

Podatki trzeba płacić. Stanowią one główne źródło przychodów budżetu państwa. To dzięki nim państwo może zapewnić bezpłatną edukację, służbę zdrowia, utrzymywać policję, wojsko i inne służby mundurowe, a także finansować inwestycje, np. w infrastrukturę drogową. Co roku także ZUS (a dokładniej FUS – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, którym zarządza ZUS) jest dofinansowywany z budżetu państwa, ponieważ wpływy ze składek ZUS opłacanych na bieżąco przez pracowników i pracodawców są zbyt małe, by wystarczyły na wypłaty emerytur. W efekcie dotacje i pożyczki dla FUS z budżetu państwa co roku sięgają kilkudziesięciu miliardów złotych. Nic nie zapowiada tego, by sytuacja miała się poprawić. W obliczu braku gruntownych reform systemu emerytalnego i finansów państwa należy niestety spodziewać się systematycznego zwiększania obciążeń podatkowych.

Najwięcej przychodów budżetu państwa pochodzi z podatku VAT, który ukryty jest w cenie produktów. Innym niewidocznym podatkiem jest akcyza, zawarta w cenie alkoholi, wyrobów tytoniowych, paliwa oraz samochodów. Z kolei podatek dochodowy, płacony przez osoby fizyczne, a więc m.in. pracowników etatowych, osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych oraz właścicieli działalności gospodarczych, stanowi aż 26% wpływów do budżetu. Co ciekawe, suma podatków płaconych przez wszystkie spółki kapitałowe, w tym wielkie korporacje działające w Polsce, stanowi zaledwie 10% wpływów do budżetu. Dzieje się tak m.in. dlatego, że świetnie potrafią one optymalizować podatki (czytaj: unikać ich płacenia), a państwo jest zbyt mało skuteczne w zapobieganiu takim działaniom. Wszyscy wiedzą, że problem istnieje, ale skutecznego rozwiązania brak.

W efekcie najwięcej podatków płacą ci, których na taką optymalizację podatkową nie stać lub nie uważają jej za istotną. A prawda jest taka, że elementarna optymalizacja podatkowa wcale nie jest trudna. Istnieją w pełni legalne sposoby na obniżanie obciążeń podatkowych.

Czytaj także: Finansowy tuning przed końcem roku: optymalizacja podatkowa i weryfikacja naszej wartości netto

Elementarz podatkowy

Podatek dochodowy – nazywany potocznie PIT-em – to podatek, który jest najbardziej „widoczny” dla pracowników etatowych oraz właścicieli działalności gospodarczych. Etatowcy przypominają sobie o nim przy okazji sporządzania rozliczenia rocznego, a przedsiębiorcy odczuwają go dodatkowo kwartalnie lub co miesiąc – w zależności od tego, jak często płacą zaliczkę na poczet PIT do urzędu skarbowego. Za etatowców także odprowadzane są zaliczki, ale to pracodawca potrąca odpowiednią kwotę i wysyła ją do urzędu.

Chcesz płacić niższe podatki? To przeanalizujmy od początku, skąd one się biorą. Tak wygląda formuła służąca do wyliczenia danin na rzecz państwa:

PRZYCHÓD – KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU = DOCHÓD

Podatek wylicza się na podstawie wysokości dochodu. Wzór prosty do bólu.

Po pierwsze warto się zastanowić, na które składowe tego równania masz wpływ:

• Przychód – oczywiście masz na niego wpływ. Wiadomo, że możesz pracować więcej, mądrzej i efektywniej w celu uzyskania coraz większych zarobków. Jednak im wyższy będzie Twój przychód, tym większe zapłacisz podatki (kwotowo). Z drugiej strony nie chcesz przecież obniżać przychodów. Ja od dawna powtarzam, że chcę płacić jak największe kwotowo podatki, bo będzie to oznaczało, że przychody mam jeszcze większe. Zawsze będzie mi zależało na mądrym zwiększaniu przychodów (z naciskiem na słowo „mądrym”). Celowe zmniejszanie przychodów nie ma zaś sensu.
• Koszty uzyskania przychodu – widać z równania, że pomniejszają one dochód. Ten czynnik jest więc kluczowy. To jego wysokość decyduje o tym, ile zapłacisz podatku. Ten element na pewno warto optymalizować.
• Dochód – to po prostu wynik równania. Tu nic nie można zmienić.
• Podatek do zapłaty – teoretycznie wyliczany jest wprost z wysokości dochodu, ale w praktyce także możliwości jego optymalizacji. W Polsce obowiązują różne formy opodatkowania: skala podatkowa (0, 18 i 32%), ryczałt (np. 8,5%) i podatek liniowy (19%). Niektóre przychody można uzyskiwać także w formie zysków kapitałowych, czyli np. odsetek od lokat, pożyczonych pieniędzy albo z tytułu dywidend, czyli części zysków wypłaconych przez firmy, których akcje się posiada. Podatek można niekiedy obniżyć dzięki ulgom. Wszystko to powoduje, że dobranie optymalnej formy opodatkowania zależy w dużej mierze od indywidualnej sytuacji podatnika. Niemniej jednak, planując z wyprzedzeniem, możesz zaoszczędzić rocznie tysiące, dziesiątki tysięcy lub nawet setki tysięcy złotych na płaconych co roku podatkach.

Podsumowując: co oczywiste, chcesz, żeby Twoje przychody się zwiększały. Jednocześnie chciałbyś płacić jak najmniej podatków – żeby możliwie najwięcej pieniędzy zostawało w Twojej kieszeni. Rozwiązania są dwa:

• zmniejszyć obciążenie obowiązkowymi składkami i podatkami,
• powiększyć koszty.

Na szczęście optymalizacja nie wymaga zwiększania konsumpcji – zamiast tego możesz odpowiednio zmodyfikować formę zatrudnienia. Dla jasności – to nie jest kompendium w zakresie optymalizacji podatkowej. Chcę Ci tylko dać do myślenia.

Sprawdź również: WNOP 103: Optymalizacja podatkowa – granice legalności, zagrożenia i uszczelnianie systemu

Etat = najbardziej komfortowa forma zatrudnienia

Najliczniejsza w Polsce grupa – czyli pracownicy etatowi – stanowi również grupę najwyżej opodatkowaną. I to bez względu na wysokość zarobków.

Z jednej strony etat wydaje się najbardziej komfortową i wygodną dla pracownika formą zatrudnienia: daje szereg niewątpliwych benefitów, takich jak pełne prawa pracownicze, gwarantowany płatny urlop, płatny okres chorobowy, czasowa ochrona przed zwolnieniem z pracy – włącznie z koniecznością zachowania przez pracodawcę okresu wypowiedzenia w przypadku zwolnienia pracownika (lub zapłaty wynagrodzenia za ten okres). Etat jest szczególnie ważny dla kobiet, które planują urodzenie dziecka: daje im gwarancję zatrudnienia i otrzymywania wynagrodzenia w trakcie urlopu macierzyńskiego, a podczas urlopu wychowawczego – bycie zatrudnionym (powrót do pracy po długiej przerwie może jednak okazać się niełatwy i niekiedy wiąże się z zakończeniem pracy u dotychczasowego pracodawcy).

Z drugiej strony w obecnych czasach etat nie daje gwarancji zatrudnienia. Pracodawcy są coraz mniej sentymentalni. Skrupulatnie analizują koszty, a praca etatowa przegrywa pod względem ekonomicznym z innymi formami zatrudnienia. Etat jest bowiem dla pracodawcy najdroższą formą zatrudnienia. Niestety, jeśli skrupulatnie przyjrzeć się kosztom, jest drogi także dla pracownika. Jeśli nie wierzysz w przyszłość systemu emerytalnego, to łatwo uznać składki na ubezpieczenia społeczne za zbędny i kosztowny wydatek.

Za komfort i benefity związane z pracą etatową płacą i pracodawca, i pracownik.

Etat = wysokie koszty pracy i płacenie opodatkowanymi pieniędzmi

Gdy jesteś pracownikiem etatowym, nikt nie chce, żebyś myślał o swoich podatkach. Pensję otrzymujesz w kwocie netto („na rękę”) i sam możesz do końca nie wiedzieć, ile wyniosły zaliczki na podatek i składki na ZUS. Najlepiej, żebyś nie zadawał żadnych pytań. Po prostu pracuj i się nie zastanawiaj.

Na początku kolejnego roku, wypełniając zeznanie podatkowe, przekonasz się po prostu, że:

• Koszty uzyskania przychodu są bardzo niskie – w 2015 r. było to tylko 1335 zł rocznie, a więc zapłacisz podatek od praktycznie całej zarobionej kwoty, bo nie ma jej czym pomniejszyć.
• Składki na ZUS są wysokie – i w przypadku pracy na etacie rosną wraz ze wzrostem wynagrodzenia. Jako pracownik etatowy płacisz olbrzymie pieniądze na utrzymanie systemu emerytalnego. Przykładowo: jeśli zarabiasz miesięcznie 3550 zł „na rękę” (5 tys. zł brutto), to rocznie wpłynie na Twoje konto ok. 42 600 zł. Tymczasem przez cały rok Ty i pracodawca zapłacicie 20 592 zł składek na ZUS (składki emerytalna, rentowa, chorobowa, fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych). To prawie 50% Twojego wynagrodzenia netto!
• Składki na ubezpieczenie zdrowotne są wysokie – podobnie jak składki ZUS, także obowiązkowe składki na ubezpieczenie zdrowotne rosną wraz z wynagrodzeniem z etatu. Trzymając się tego samego przykładu – przez cały rok zapłacisz ich ok. 4660 zł. To tak, jakbyś miesięcznie na lekarzy wydawał ok. 390 zł – bez względu na to, czy korzystasz z publicznej służby zdrowia, czy nie.
• Kwota wolna od podatku jest bardzo niska – w 2015 r. wyniosła tylko 3091 zł. Dla porównania: w Wielkiej Brytanii nie zapłaci się podatku do kwoty rocznych dochodów wynoszących 10 600 funtów, a więc ok. 60 tys. zł. Polak przy takich zarobkach oddałby fiskusowi w 2015 r. ok. 5300 zł (i to już po odliczeniu składek zdrowotnych, bo podstawa podatku wynosiłaby tak naprawdę ok. 10 tys. zł).

Plus jest taki, że nie musisz martwić się o podatek dochodowy. Jeśli pracujesz na etacie tylko w jednym miejscu, to zaliczki odprowadzane przez pracodawcę na poczet Twojego PIT prawdopodobnie wystarczą na pokrycie całorocznego podatku (ewentualnie będziesz musiał dopłacić niewielką kwotę). W przypadku wspomnianych wcześniej zarobków w wysokości ok. 3550 zł na rękę suma wpłaconych już zaliczek na podatek dochodowy wyniesie 4512 zł rocznie. Z rocznego PIT-u wyniknie, że powinieneś zapłacić 5344 zł podatku, a więc najpóźniej do końca kwietnia będziesz musiał dopłacić jeszcze 832 zł. Oczywiście o ile nie korzystasz z ulg podatkowych.

To wyręczenie przez pracodawcę w pobieraniu wszystkich podatków powoduje, że pracownicy nie widzą tak naprawdę, ile zarabiają. Koncentrują się na otrzymywanych przelewach i zapominają, że wypłacana pensja to pieniądze już opodatkowane. W powyższym przykładzie kosztujesz pracodawcę 72 366 zł rocznie (średnio 6030 zł na miesiąc). To realny koszt. Z tego zaledwie 42 602 zł trafia do Ciebie – czyli 59% tej kwoty. Tak wygląda rzeczywistość pracownika etatowego.

Ale to nie koniec datków na rzecz państwa. Przecież dopiero dysponując wynagrodzeniem, zaczynasz pokrywać swoje wydatki: opłaty na rzecz spółdzielni mieszkaniowej, dostawców, firm telekomunikacyjnych, stacji paliwowych, usługodawców, sklepów, w których kupujesz jedzenie i inne produkty. W cenie tych wszystkich usług i produktów płacisz kolejne podatki: VAT i akcyzę. Sam VAT to w przypadku większości zakupów 23%. I jako pracownik etatowy w żaden sposób nie możesz go odzyskać. Nawet jeśli zapłacisz za narzędzia potrzebne do pracy lub zdecydujesz się pójść na płatny kurs podnoszący kwalifikacje, nie zaliczysz tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów.

Zapamiętaj więc, że jako pracownik etatowy płacisz najwyższy podatek dochodowy, najwyższe składki ZUS, najwyższe ubezpieczenie zdrowotne i do tego płacisz za wszystkie produkty i usługi już opodatkowanymi wcześniej pieniędzmi, ponosząc koszty kolejnych podatków, ukrytych w cenie produktów.

Prosty przykład dla zobrazowania rzeczywistości: załóżmy, że wszystkie produkty, które kupujesz, obciążone są stawką VAT w stawce 23%, i że co miesiąc wydajesz wszystko, co zarabiasz. Zobacz, jak niewielka jest realna wartość produktów w porównaniu do pieniędzy, które musisz zarobić, aby je kupić i ile w tym wszystkim stanowią podatki:

Mam nadzieję, że ten prosty przykład jednoznacznie tłumaczy, dlaczego optymalizacja podatkowa jest bardzo ważną strategią walki finansowego ninja.

Optymalizacja podatkowa dla pracownika etatowego

Pierwszą i najważniejszą zasadą optymalizacji podatkowej jest oderwanie się od myślenia w perspektywie miesięcznej. Musisz przestawić się na myślenie w horyzoncie rocznym. Dzięki temu będziesz zauważać nie tylko przychody stałe z etatu, lecz także okresowo przyznawane premie. We wszystkich symulacjach uwzględnisz od razu także maksymalne roczne koszty uzyskania przychodu.

Pracując na etacie, nie masz wielu możliwości w zakresie redukcji podatku. Najpopularniejsze możliwości optymalizacji podatkowej dla etatowców to m.in.:

• Wspólne rozliczanie się małżonków – dostępne dla małżeństw ze wspólnotą majątkową (czyli tych, którzy nie mają rozdzielności). Opłaca się ono zawsze, gdy między małżonkami występują duże różnice wysokości zarobków lub gdy jedno z nich nie pracuje zawodowo. UWAGA: nie masz prawa do jego zastosowania jeśli jeden z małżonków rozlicza się podatkiem liniowym. W takim przypadku musicie rozliczać się oddzielnie.
• Odliczenie kosztów internetu – przez dwa kolejne lata można odliczyć od dochodu opłaty za dostęp do internetu do łącznej wysokości 760 zł. Korzyść nie jest duża, bo przekłada się na redukcję podatku tylko o 136,80 zł rocznie. Finansowy ninja żyjący w związku najpierw korzysta z tej ulgi sam, a potem przepisuje usługę internetową (zmiana danych odbiorcy usługi u dostawcy) na partnera i odlicza ulgę przez kolejne dwa lata.
• Ulga na dziecko – to źródło konkretnych oszczędności dla rodzin z dziećmi. W chwili pisania tej książki przy dwójce dzieci można zmniejszyć podatek o 1112 zł za każde dziecko. Ulga wzrasta o kolejne 2000 zł w przypadku trzeciego dziecka i 2700 zł dla czwartego i kolejnego dziecka. W efekcie rodzina mająca czwórkę dzieci może zredukować podatek za dany rok o blisko 7 tys. zł. Oznacza to, że od kwoty zarobków wynoszącej ok. 75 tys. zł nie zapłaci żadnego podatku (6200 zł brutto miesięcznie). Co więcej, jeśli rodzina ma niewystarczające dochody do skorzystania z ulgi w pełni (za mało zarabia), to przysługuje jej zwrot niewykorzystanej kwoty ulgi (do pewnej wysokości) w formie gotówki. Finansowy ninja nie marnuje takiej możliwości.
• Wpłaty na konto IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) – równowartość wpłat na IKZE w danym roku odpisujesz od dochodu w składanym co roku zeznaniu podatkowym. Oznacza to, że automatycznie możesz zmniejszyć podatek płacony w danym roku o ekwiwalent 18% (lub więcej) wpłaconej na IKZE – w zależności od tego, w którym progu podatkowym się znajdujesz. Szczegółowo pisałem o tym tutaj.
• Wpłaty na IKE – nie dają doraźnych oszczędności na płaconym podatku PIT, ale pozwalają w długim terminie zaoszczędzić na podatku od zysków kapitałowych.
• Darowizny – jeśli przekazujesz darowizny dla organizacji dobroczynnych, np. dla PAH i Pajacyka, lub raz do roku bierzesz udział we wsparciu finału WOŚP, to także możesz odliczyć część wydatków na ten cel (maks. 6% Twojego dochodu rocznego) – takiej możliwości nie mają jednak przedsiębiorcy rozliczający się podatkiem liniowym. Musisz mieć dowód przekazania darowizny. Dlatego właśnie nie warto wrzucać datków do puszek, lecz wykonywać przelewy na konta fundacji, każdorazowo opisując je w tytule przelewu jako „Darowizna”. Potwierdzenia takich przelewów trzeba przechowywać przez pięć lat na wypadek ewentualnej kontroli skarbowej.
• Wydatki na cele rehabilitacyjne – masz prawo je odliczyć od podstawy opodatkowania, np. jeśli masz niepełnosprawnych członków rodziny.

Policzmy, jak duże mogą być oszczędności w przypadku korzystania z ulg dla pracowników etatowych.

Załóżmy hipotetyczną sytuację, w której mąż zarabia 120 tys. zł rocznie, a żona – 54 tys. zł. Gdyby rozliczali się oddzielnie, każde z nich zapłaciłoby podatek wg swoich przychodów:

• Mąż z częścią dochodów przekroczyłby próg 32% podatku.
• Żona utrzymałaby się w progu 18%.

W przypadku wspólnego rozliczenia wyrównuje się ich dochody na potrzeby wyliczenia podatku, tzn. najpierw się je sumuje, następnie dzieli przez dwa i od tak wyliczonej kwoty oblicza się podatek płacony przez żonę i męża. W efekcie obydwoje mieszczą się z takim uśrednionym dochodem poniżej progu 85 tys. zł, a więc zapłacą maks. 18% podatku.

Łączna kwota podatków dochodowych przy oddzielnym rozliczaniu to 14 289 zł. Gdy mąż i żona posiadający wspólnotę majątkową rozliczą się wspólnie na jednym formularzu PIT, to należny podatek wyniesie 11 933 zł. Tym samym zaoszczędzą 2356 zł.

Jeśli mają dwójkę dzieci, to ich podatek dodatkowo zmniejszy się aż o 2224 zł, co oznacza, że w ich kieszeni zostanie 4580 zł.

Zobacz także: Samozatrudnienie, czyli ile można oszczędzić przechodząc z etatu na fakturę

Roczny PIT finansowego ninja

Urząd skarbowy zwraca nadpłacony podatek w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia rocznego PIT. Powinno Ci zależeć, aby taki zwrot otrzymać jak najszybciej. Przecież nie ma sensu, żeby Twoje pieniądze leżały na cudzym koncie.

Zasada rozliczania rocznego PIT jest prosta:

• Jeśli masz otrzymać zwrot podatku – składasz PIT roczny jak najwcześniej. Najlepiej jeszcze w styczniu.
• Jeśli z kolei masz dopłacić podatek – to nie ma się co spieszyć. Złóż roczny PIT jak najpóźniej, np. pod koniec kwietnia. Możesz też rozliczyć go wcześniej, a sam przelew niedopłaty podatku wykonać do końca kwietnia. Nie ma sensu zbyt wcześnie oddawać urzędowi skarbowemu pieniędzy. Lepiej, żeby pracowały u nas.

Skąd wiedzieć, ile podatku będziesz mieć do zapłaty? Wystarczy, że policzysz to z wyprzedzeniem. Dzięki temu już w grudniu będziesz mógł podjąć decyzje finansowe, które umożliwią Ci zapłatę niższego podatku. Wszelkich optymalizacji podatkowych należy dokonywać z wyprzedzeniem.

Warto także zaplanować, na co przeznaczysz zwrot nadpłaconego podatku. Jeśli złożysz zeznanie PIT odpowiednio wcześnie, pieniądze otrzymasz tuż przed wakacjami. Taki zastrzyk gotówki na pewno się przyda.

Umowy cywilnoprawne oprócz etatu

Kolejną możliwością optymalizacji zarobków są umowy cywilnoprawne, czyli umowa-zlecenie i umowa o dzieło. Szczególnie atrakcyjna jest ta ostatnia forma, gdyż w szczególnych przypadkach – gdy praca ma charakter twórczy i następuje przekazanie autorskich praw majątkowych – umożliwia zaliczenie w koszty 50% wartości umowy. Oznacza to, że podatek dochodowy zapłaci się tylko od połowy kwoty na umowie. W przypadku gdy nie przekazujesz majątkowych praw autorskich, koszty uzyskania przychodu wynoszą 20% wartości zamówienia.

Podstawową zaletą tych umów jest jednak to, że standardowo nie płaci się od nich składek na ZUS. Takie składki trzeba odprowadzić tylko wtedy, gdy podpisuje się umowę o dzieło na rzecz pracodawcy, u którego jest się zatrudnionym również na etacie.

Podatek nadal płacisz w takiej samej wysokości, np. 18% wg skali podatkowej, ale dzięki kosztom (tylko na papierze) kwotowo będzie on dużo niższy – i w efekcie w Twojej kieszeni zostanie dużo więcej pieniędzy, niż gdybyś tę samą pracę wykonywał na etacie. Sprawdźmy to dla kwoty 5000 zł brutto:

• Kwota na umowie o dzieło = 5000 zł brutto.
• Koszty uzyskania przychodu to 50% tej kwoty, a więc 2500 zł.
• Dochód wynosi 2500 zł.
• Zaliczka na podatek: 18% dochodu, a więc 450 zł, pobierana przez zleceniodawcę (pracodawcę).
• Zarobki netto wpływające na konto = 5000 zł – 450 zł = 4550 zł. To znacznie więcej niż w przypadku umowy o pracę, gdzie – przypominam – przy takiej samej kwocie na konto wpłynęłoby zaledwie 3550 zł! Co miesiąc o 1000 zł mniej!

Jednocześnie rozliczając roczny PIT z umowy o dzieło, wykazujesz wysokie koszty uzyskania przychodu i na papierze Twój dochód jest niski – wynosi zaledwie 2500 zł. Zaliczka została odprowadzona już w pełnej wysokości i nie trzeba nic dopłacać. Realnie dysponujesz całą zarobioną kwotą. Koszty uzyskania przychodu mają wyłącznie charakter księgowy – przecież tak naprawdę nie wydajesz tych pieniędzy.

Możesz się zastanawiać, dlaczego umowy cywilnoprawne mają taką złą prasę. Bywają wręcz nazywane „umowami śmieciowymi”. Nie bez winy pozostają niektórzy pracodawcy. Umowa o dzieło jest atrakcyjną formą rozliczania także dla pracodawców, bo nie muszą odprowadzać od takich umów składek na ZUS. W efekcie zamiast całkowitego kosztu miesięcznego na poziomie 6030,50 zł (tyle kosztujesz pracodawcę, gdy zarabiasz 3550 zł na rękę) prawdziwy koszt zatrudnienia wynosi tylko 5000 zł w przypadku umowy o dzieło. To duża oszczędność, która powoduje, że niektórzy pracodawcy – nawet w przypadku zatrudniania na pełny etat – nie dają pracownikom wyboru i wymuszają rozliczenie na podstawie umów o dzieło. Oszczędności są konkretne, ale jednocześnie jest to tzw. ukryty stosunek pracy, tępiony przez Państwową Inspekcję Pracy i ZUS. Ten ostatni prowadzi kontrole firm i próbuje wykazać, że zamiast umów o dzieło (od których nie odprowadza się składek ubezpieczeniowych) powinny być zawierane umowy-zlecenia (w ich przypadku płaci się składki ZUS-owskie). Kluczowa jest w tym przypadku definicja „dzieła” – dobrze, by miało ono charakter autorski, indywidualny i niepowtarzalny.

Ale to nie koniec korzyści pracodawcy. Tak naprawdę w przypadku umów o dzieło ponosi on znacznie mniejszą odpowiedzialność: pracownikowi formalnie nie przysługuje urlop ani świadczenia chorobowe, nie jest objęty okresem wypowiedzenia, nie przysługują mu prawa pracownicze, o które mógłby walczyć przed sądem pracy.

Musisz też być świadomy, że pracując wyłącznie na umowę o dzieło, co prawda zarabiasz więcej na rękę, ale okres takiej pracy nie zalicza się do stażu pracy i oczywiście nie są odprowadzane składki ZUS, więc możesz zapomnieć o wysokiej emeryturze. Wiesz już jednak, że państwowa emerytura jest bardzo niepewną obietnicą. Finansowy ninja nie liczy na nią – płaci minimum tego, co musi, a zaoszczędzone w ten sposób pieniądze przeznacza na powiększanie majątku i prywatnej emerytury.

Podsumowując: z jednej strony pracodawca osiąga realne korzyści, rozliczając się z Tobą na podstawie umowy o dzieło, z drugiej – Ty też zyskujesz finansowo, ale musisz mieć świadomość minusów. Wszystkie te czynniki powinieneś uwzględnić, negocjując nie tylko formę, lecz także wysokość wynagrodzenia:

• Skoro umowa o dzieło nie uwzględnia składek ZUS, to dobrze byłoby, gdybyście zyskiem z tego tytułu podzielili się z pracodawcą, np. po połowie. W podanym wyżej przykładzie mogłoby to oznaczać podniesienie wynagrodzenia o dodatkowe 500 zł brutto (do 5500 zł).
• Skoro nie masz zagwarantowanego płatnego urlopu, to także powinieneś uwzględnić to w wysokości umów o dzieło. Przykładowo: 26 dni urlopu przysługujące na umowie o pracę to inaczej pięć tygodni, a więc ok. 1,25 miesiąca roboczego. Przy zarobkach rzędu 5000 zł brutto miesięcznie to dodatkowe 6250 zł rocznie, a więc kolejne 520 zł miesięcznie do wynagrodzenia.
• Skoro nie masz płatnego okresu chorobowego, także powinieneś uwzględnić to w wysokości wynagrodzenia. Średnia liczba dni roboczych „przechorowywanych” przez pracowników to 13 dni rocznie (źródło: raport ZUS o absencji chorobowej w 2014 r.). Przy powyższych kwotach zarobków stanowi to ekwiwalent 3250 zł rocznie, a więc 270 zł miesięcznie.

Już samo pokazanie pracodawcy, że doskonale rozumiesz te niuanse, będzie argumentem przemawiającym za Twoim zatrudnieniem. Świadomy pracownik, rozumiejący, skąd biorą się koszty w firmie, to nadal rzadkość na rynku pracy.

Jeśli umowa o dzieło jest jedyną formą Twoich zarobków, to zdecydowanie warto zatroszczyć się o swoje ubezpieczenie zdrowotne. Tutaj masz trzy rozwiązania:

• Możesz taką składkę płacić samodzielnie i dobrowolnie w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ). Na początku 2016 r. wynosiła ona ok. 385 zł miesięcznie.
• Jeśli ubezpieczony jest Twój współmałżonek, to możesz, nie płacąc składek na NFZ, zostać objęty ubezpieczeniem rodzinnym. Wystarczy, gdy jedna osoba w rodzinie płaci składki zdrowotne i „podepnie” Cię w ZUS pod swoje ubezpieczenie.
• Możesz także wykupić prywatną opiekę medyczną lub ubezpieczenie zdrowotne – warto jednak zwrócić uwagę na jego zakres. Może się okazać, że w przypadku niektórych chorób i schorzeń zmuszony będziesz ponieść pełne koszty leczenia. Finansowy ninja woli mieć święty spokój i również ma podstawowe ubezpieczenie w NFZ.

Idealny scenariusz podatkowy dla etatowca

Optymalnym scenariuszem byłoby połączenie pracy na etat z pracą na umowę o dzieło dla tego samego pracodawcy. Fiskus zabezpieczył się przed takim scenariuszem optymalizacji podatkowej. Jeśli zawierasz umowę o dzieło ze swoim pracodawcą, to zobowiązany jest on odprowadzać od takich umów składkę emerytalną, rentową i zdrowotną. W takim wypadku więc nie zaoszczędzisz.

Optymalnym rozwiązaniem jest praca dla dwóch różnych firm:

• W jednej firmie pracujesz na etacie – może to być minimalny etat lub jego część, dzięki czemu pracodawca odprowadzać będzie minimalne składki ZUS.
• Dla drugiej lub większej liczby firm wykonujesz prace w ramach umów o dzieło, które stanowić będą większość Twoich zarobków.

W takim scenariuszu maksymalizujesz przychody, maksymalizujesz koszty (dzięki wyższym kosztom w umowach o dzieło), minimalizujesz odprowadzane składki na ZUS, a jednocześnie – dzięki etatowi – masz pełną ochronę zdrowotną i wypracowujesz sobie staż pracy, dzięki któremu otrzymasz kiedyś minimalną emeryturę.

Jeśli dobrze się nad tym zastanowisz, może się okazać, że przy dużych zarobkach na umowach o dzieło opłacalne staje się samodzielne pokrywanie kosztów swojego zatrudnienia w zaprzyjaźnionej firmie na symbolicznym etacie.

Czy to uczciwe tak kombinować? Pozostawiam to Twojemu sumieniu. Równie dobrze można byłoby spytać, czy uczciwe jest negocjowanie wysokości wynagrodzenia lub wysokości zniżek np. przy kupnie samochodu czy mieszkania. W każdym przypadku ktoś traci, a Ty zyskujesz…

Można spojrzeć na to także z innej strony. Jeśli pracujesz na etacie i zarabiasz 5000 zł brutto, Ty i pracodawca odprowadzacie co miesiąc 1588,50 zł składek na ZUS (a do tego jeszcze 388,31 zł ubezpieczenia zdrowotnego i 127,50 zł na fundusz pracy i FGŚP).

Co w ramach tego otrzymujesz? Mówiąc w dużym uproszczeniu, gwarancję otrzymania emerytury państwowej. Jak dużej? Już wiesz, że spodziewana stopa zastąpienia wyniesie za ok. 30 lat mniej więcej 30% ostatniej pensji. Załóżmy roboczo, że inflację mamy zerową i wzrost wynagrodzeń jest zerowy. Emerytura dla pensji w wysokości 5000 zł brutto wyniesie więc ok. 1500 zł brutto. Czy już widzisz, o co tutaj chodzi?

Zarabiając 5000 zł brutto, odprowadzasz co miesiąc 1588 zł na ZUS po to, by za 30 lat otrzymywać 1500 zł brutto co miesiąc. Świetny interes, prawda? I to tylko przy założeniu, że przez 30 lat warunki się nie pogorszą. Wystarczy jednak wymienić umowę o pracę na umowę o dzieło, by w kieszeni zostawał 1 tys. zł co miesiąc – teraz i przez następne 30 lat pracy! Zastanów się nad tym i sam odpowiedz sobie na pytanie: która z tych dwóch form zatrudnienia jest bardziej śmieciowa?

Oczywiście dotyczy to tylko sytuacji, w której pracodawca faktycznie różnicuje kwotę zarobków w zależności od rodzaju umowy i zdecydowany jest podzielić się z pracownikiem korzyściami finansowymi. Są bowiem też tacy pracodawcy, którzy chcą ograniczać jedynie swoje koszty. Dlatego na umowę o dzieło warto decydować się tylko w przypadku, gdy otrzymasz korzystniejsze dla siebie warunki, niż gdybyś zawierał umowę o pracę. Na pewno nie warto kierować się hipotetycznym założeniem, że wybór umowy o dzieło jest lepszym rozwiązaniem, bo na etacie na pewno tyle byś nie zarobił.

Finansowy ninja nie ulega demagogii. Doskonale wie, że zawsze warto przeliczyć wszystkie parametry zawieranej umowy, a terminem „śmieciowe” należy określać przede wszystkim państwowe emerytury. Robi wszystko, by zakumulować jak najwięcej oszczędności. W tym celu maksymalnie ogranicza nakładane na niego daniny. Oczywiście w ramach obowiązującego prawa, które – niestety – w Polsce zmienia się znacznie szybciej niż w innych krajach Unii Europejskiej.

Uwaga na limit kosztów 50%!

Fiskus nie jest głupi i doskonale rozumie, że umowy o dzieło są przyczyną zmniejszenia wpływów budżetu państwa. Tu należy upatrywać prawdziwych przyczyn ofensywy pod hasłem „złe umowy śmieciowe”. Na czarnym PR jednak się nie kończy.

Kiedyś można było odliczyć 50% kosztów uzyskania przychodów (tzw. KUP) od każdej umowy o dzieło. Państwo przykręciło jednak śrubę. Obecnie takie koszty można mieć wyłącznie dla przychodów do wysokości pierwszego progu podatkowego, czyli do kwoty przychodów ok. 85 tys. zł. Maksymalna kwota kosztów przy takich umowach o dzieło wynosiła więc 42 764 zł w 2015 r.

Maksymalizacja korzyści podatkowych wymaga więc dobrego planowania.

• Jeśli nie planujesz zarobić więcej niż 85 tys. zł rocznie z tytułu umów o dzieło – stosuj stawkę 50% KUP.
• Jeśli wiesz, że przekroczysz przychody w kwocie 85 tys. zł rocznie, to maksymalne KUP, jakie będziesz mógł rozliczyć, wyniosą 42 764 zł rocznie. Powyżej kwoty 85 tys. zł przychodów zapłacisz już od umowy o dzieło pełny podatek wg skali podatkowej (koszty nie rosną).
• Limitu wysokości kosztów nie ma przy umowach o dzieło z 20-proc. kosztami uzyskania przychodu. Rezygnacja z 50-proc. KUP będzie Ci się opłacać, jeśli rocznie zarabiasz łącznie ponad 214 tys. zł na umowach o dzieło. Poniżej tej kwoty opłaca się nawet płacić 32-proc. podatek powyżej 85 tys. zł dochodów.

Warto również wiedzieć, że w niektórych zawodach istnieje możliwość rozliczania 50-proc. kosztów uzyskania przychodu także w przypadku zwykłej umowy o pracę. Warunkiem jest, by etatowcem był pracownik wykonujący pracę twórczą, np. dziennikarz, programista lub grafik, przekazujący pracodawcy prawa autorskie do swoich dzieł. W tym przypadku również obowiązuje roczny limit kosztów – taki sam jak dla umów o dzieło.

Specyficzną grupą pracowników są studenci do 26. roku życia. Mogą oni wykonywać pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług i jednocześnie ani oni, ani ich pracodawcy nie płacą z tego tytułu składek na ZUS.

Kilka wskazówek optymalizacyjnych dla etatowców (i nie tylko)

Rok 2016 to już zamknięty podatkowo rozdział, ale nadal można przygotować się do zaoszczędzenia na podatkach w 2017 r.

1. Sprawdź aktualne ulgi podatkowe. Zweryfikuj, które masz prawo rozliczać. Zastanów się czy nie przepisać na partnera np. usługi dostępu do internetu. Wykorzystuj także inne sposoby uzyskania ulg, np. zostań krwiodawcą.
2. Rozważ, która forma wykonywania pracy jest dla Ciebie najlepsza. Uwzględnij swoje preferencje i zastanów się, czy wybierasz etat z pełnymi przywilejami pracowniczymi, czy może wolisz zarabiać więcej, biorąc na siebie większe ryzyko.
3. Omów możliwości z obecnym pracodawcą. Jeśli pracujesz w małej lub średniej firmie, może się okazać, że pracodawca chętnie wspiera ideę samozatrudnienia – zwłaszcza że jest to dla niego korzystne finansowo.
4. Jeśli osiągasz dochód powyżej 100 tys. zł rocznie (samodzielnie) lub 200 tys. zł rocznie (przy rozliczeniu z niepracującym współmałżonkiem), to zdecydowanie pomyśl o własnej firmie. Przejście na podatek liniowy, potraktowanie dużych wydatków wykorzystywanych w pracy jako kosztów firmowych – to podstawowe sposoby na ograniczenie wysokości płaconych podatków. To się po prostu opłaca – nawet wtedy, gdy nie czujesz potrzeby bycia przedsiębiorcą. W takim przypadku koniecznie sięgnij po książkę “Finansowy ninja”, gdzie napisałem więcej na ten temat.

Czy popieram optymalizację podatkową?

Na koniec subiektywny komentarz dotyczący mojego stanowiska wobec optymalizacji podatkowej.

Prawdopodobnie po lekturze tego wpisu niektórzy będą mi zarzucać, że nie rozumiem przeznaczenia podatków, że „ważne jest wspólne dobro” i że moja postawa nie różni się niczym od postępowania wielkich korporacji, które – poprzez kruczki księgowe i finansowe oraz budowę złożonych struktur – redukują obciążenia podatkowe praktycznie do zera.

To kompletna bzdura! Nie stosuję takiej optymalizacji podatkowej, którą Ministerstwo Finansów mogłoby uznać za “sztuczną”. Pomimo, że prowadzę sprzedaż wyłącznie przez internet, to moje firmy zarejestrowane są w Polsce (chociaż mogłyby być gdzie indziej). Pomimo, że stać mnie na opłacanie drogich doradców podatkowych, którzy skutecznie mogliby mi pomóc w zredukowaniu wpłat na rzecz państwa – to płacę większość podatków według stawki liniowej. Nie dmucham kosztów. Ba! Nawet osiągając kilkumilionowe przychody jeżdżę całkowicie zamortyzowanym, 9-letnim autem i wpłaciłem do kasy państwa ponad 350 tys. zł podatku dochodowego tylko w 2016 r. I wiem, że taka informacja może zaraz spowodować głos z drugiej strony, że “jesteś frajerem” i “wspierasz władzę”. No nie dogodzisz… zawsze znajdzie się ktoś z jednego albo drugiego bieguna.

Mówiąc w dużym uproszczeniu uważam, że nie wolno łamać prawa, podatki należy płacić, ale też nie można dać sobie wmówić, że legalna optymalizacja podatkowa jest czymś złym. Stoję na stanowisku, że wysokość płaconych podatków – tak jak każdą inną kategorię wydatków – można i należy optymalizować (redukować, ograniczać, minimalizować). Nie akceptuję jednak omijania prawa i świadomego budowania sztucznych struktur, w przypadku których już na pierwszy rzut oka widać, że wyłącznym celem ich istnienia jest osiąganie korzyści podatkowych. I tu też wiem, że zaraz mogą się na mnie rzucić obrońcy agresywnej optymalizacji tłumaczący, że zgodnie z przepisami takimi i takimi (de facto lukami w prawie) można legalnie takie rzeczy robić. Tak jak pisałem wyżej – granica jest płynna i nie da się jej jednoznacznie wskazać. Niemniej jednak bardzo często można z dużym przekonaniem powiedzieć, że konkretne podejście po prostu “śmierdzi”.

Od lat szukam dobrego określenia na mój światopogląd w zakresie podatków i nie potrafię go dobrze opisać. Oczywiście, gdy patrzę na kwoty płaconych podatków i zestawiam je z jakością usług, które za nie otrzymuję od państwa, to szlag mnie trafia (trafiał zarówno wtedy, gdy kwoty były relatywnie niskie, jak i teraz, gdy są już wysokie). Państwo bardzo źle, kosztownie i bezmyślnie wydaje pieniądze. Wszelkie pomysły zmierzające do zwiększenia opodatkowania obywateli – bez uprzedniego przeprowadzenia reformy finansów publicznych – napawają mnie autentycznym obrzydzeniem.

Jednak nie mniejsze obrzydzenie czuję widząc postawy niektórych dużych korporacji: poczynając od Google i Apple, które unikają płacenia podatków pomimo gigantycznych zasobów pieniędzy, a kończąc na takich polskich firmach jak LPP (właściciel marki Reserved, Cropp itd.), która przez lata unikała płacenia podatków “eksportując” swoje znaki towarowe do rajów podatkowych. Takich rozwiązań realizowanych metodą “łapania prawą ręką za lewe ucho” nie brakuje. Doskonale to widać chociażby na przykładzie nowego ostrzeżenia Ministerstwa Finansów przed optymalizacją podatkową FIZ z wykorzystaniem obligacji.

Z drugiej strony – coś się we mnie gotuje, gdy próbuje się nazywać cwaniakami albo oszustami podatkowymi tych, którzy po prostu dbają o to, by wysokość płaconych podatków redukować w pełni legalnie. Swego czasu mieliśmy ciekawą polemikę z Krzysztofem z bloga Metafinanse, który stwierdził, że książka “Finansowy ninja” byłaby lepsza bez rozdziału o optymalizacji podatkowej. Spuentowałem tę rozmowę następująco:

“Cała ta dyskusja pokazuje mi też, że – wbrew temu co piszesz – rozdział o optymalizacji podatkowej w ”Finansowym ninja“ był i jest pioruńsko potrzebny. Chociażby po to żeby stymulować dyskusję i walczyć z takimi mitami, że każdy kto próbuje zmniejszyć obciążenia podatkowe na legalne sposoby to złodziej.”

Nie dajcie sobie wmówić, że jesteście złodziejami, gdy redukujecie wysokość płaconych podatków w legalny sposób, zgodnie z prawem i bez uciekania się do tworzenia sztucznych konstrukcji. To tak samo szkodliwe uogólnienie jak to, że państwo potrafi najlepiej zatroszczyć się o Wasze pieniądze. Guzik prawda.

Dziękuję za lekturę i życzę zdrowego podejścia do finansów oraz mocnego kręgosłupa moralnego. Jeśli uważacie, że warto, to będę bardzo wdzięczny za podzielenie się tym wpisem ze znajomymi.

Dobrego dnia! 🙂