Największe mity finansowe oraz 20 porad jak ogarnąć finanse – przewodnik dla początkujących

Podstawowe zasady zdrowych finansów osobistych są bardzo proste. Do ich zastosowania nie potrzeba magii. Wystarczą dobre chęci i systematyczność.

Dzisiaj “Światowy Dzień Oszczędzania”. Dla mnie to dobry pretekst, aby oderwać się od konkretnych, wycinkowych tematów finansowych i wrócić do podstaw. Co jakiś czas przekonuję się, że mówienia o nich nigdy nie jest za wiele. Co chwila zdarza mi się bowiem mierzyć z mitami finansowymi pokutującymi w naszych głowach. Wątki te często pojawiają się także w moich rozmowach z dziennikarzami, którzy próbują takimi nośnymi pytaniami otwierać wywiady ze mną. Najważniejsze i najbardziej oklepane zebrałem dzisiaj w jednym miejscu. 🙂

Po przedstawieniu tych 10 mitów, przechodzę do omówienia dwudziestu dobrych praktyk w zakresie finansów osobistych. To konkretne porady dla osób, które chcą stopniowo coraz lepiej panować nad swoimi portfelami.

Jeśli jesteście częstymi gośćmi mojego bloga, to potraktujcie ten wpis jak przypomnienie wielu najważniejszych kwestii, o których pisałem tu przez lata. Uczciwie mówiąc – nie znajdziecie tu nowych informacji. Mam wrażenie, że wałkuję te tematy na okrągło. Potraktujcie jednak ten wpis jako być może dobry wstęp do lektury mojego bloga przez Waszych znajomych. Pokażcie im go, wyślijcie link. Może trafi na podatny grunt. Zachęcam do tego i z góry dziękuję. 🙂

Mity finansowe

Zastrzegam, że poniżej podane mity finansowe, to mój subiektywny wybór. Zapewne nie miałbym trudności ze zbudowaniem 5-krotnie dłuższej listy, ale nie jest moim celem wyczerpanie tematu. Chcę przede wszystkim zasygnalizować, że wszyscy poruszamy się w ramach pewnych przekonań: wpojonych nam, samodzielnie nabytych lub będących po prostu ucieleśnieniem naszej niewiedzy bądź obaw. To fakt. Niemniej jednak naprawdę warto poświęcić czas na zastanowienie się nad przyczynami takiego stanu rzeczy oraz prawdziwymi powodami, dla których myślimy tak, a nie inaczej.

Nie ukrywam, że publikując listę tych mitów, chcę Was także nieco sprowokować do przemyśleń. W kilku przypadkach nie ma oczywistych odpowiedzi i ta poprawna zależy od kontekstu, w którym się znajdujecie. To co dla jednego będzie dobrym rozwiązaniem, dla kogoś innego może się okazać najgorszym scenariuszem. Warto mieć to na uwadze. Nie ma uniwersalnych recept, które pasują do każdego. Dlatego ja także jestem zazwyczaj bardzo daleki od mówienia, że “macie robić tak i tak”. Najczęściej zachęcam do tego, abyście samodzielnie wybierali to, co najbardziej Wam pasuje.

1. Nie mam z czego oszczędzać

To najczęstsze sformułowanie, które słyszę z ust osób, które szukają wymówki przed oszczędzaniem. Gdybym za każdym razem dostawał 10 zł, gdy to słyszę, to miałbym kolejne setki tysięcy na koncie. Idą za nim kolejne wymówki i obietnice, np. “Zacznę oszczędzać, gdy będę zarabiać więcej”. Na pytanie “Więcej to znaczy ile?” zazwyczaj nie słyszę już konkretnej odpowiedzi.

I naprawdę nie ma znaczenia, czy rozmawiam z osobami, które zarabiają 1500 zł miesięcznie, czy z takimi, które zarabiają 9000 zł. I jedni i drudzy mówią, że nie mają z czego oszczędzać. W przypadku osób o niskich zarobkach jestem skłonny uwierzyć, że rzeczywiście trudno im coś odłożyć. Niemniej jednak, gdy pytam, co robią żeby zwiększyć swoje zarobki, słyszę zazwyczaj kolejne wymówki.

Życie i rozmowy z innymi doprowadziły mnie do jednego wniosku: jeśli nie nauczysz się oszczędzać, gdy mało zarabiasz, to tym trudniej będzie się za to zabrać, gdy będziesz zarabiać dużo.

Ludzie deprecjonują wagę małych kroków. Nawet jeśli zarabia się mało, to warto nauczyć się odkładać chociażby 10–30 zł miesięcznie. Budować w sobie pozytywne nawyki związane z tym, że nie wydajemy wszystkiego co zarabiamy. Przyzwyczajać się do tego, że mamy odłożone pieniądze. Najpierw kwoty 2-cyfrowe, potem 3-cyfrowe a w końcu 4- czy 5-cyfrowe. Nauczyć się żyć z przekonaniem, że potrafimy panować nad pieniędzmi.

2. Potrafię liczyć w głowie

To także bardzo częsta wymówka, którą słyszę, gdy proponuję komuś spisywanie wydatków i prowadzenie budżetu domowego. No po co ma to robić, skoro świetnie liczy wszystko w głowie i z grubsza wie ile wydaje. A ile konkretnie? Ano tyle ile zarabia. 😉

Naprawdę czasami czuję się jakbym rozmawiał z dziećmi w przedszkolu, którym wydaje się, że pieniądze wychodzą ze ścian, do których wystarczy podejść z kartą. Znasz magiczny PIN = stać Cię na wszystko. Pobudka! To tak nie działa.

Nadmierna wiara we własne umiejętności liczenia wszystkiego w głowie, legnie w gruzach przy kilku prostych pytaniach, np.

• Ile wydajesz na jedzenie? Ile w domu? Ile w pracy?
• Ile na paliwo?
• Ile na lekarzy i lekarstwa?
• Ile kosztuje Cię rozrywka? Czy nie za dużo w proporcji do Twoich zarobków?

Nieznajomość tych sumarycznych kwot, to chyba najczęstsza przyczyna przepuszczania pieniędzy między palcami. Przekonują się o tym Ci, którzy zaczynają planować budżet domowy i spisywać wydatki. Nagle – nie wiadomo jakim cudem – zostają im na koniec miesiąca dodatkowe oszczędności. Już sam fakt kontrolowania wydawanych kwot powoduje, że bardziej świadomie podchodzimy do ich wydawania.

Niektórzy mówią wprost, że prowadzenie budżetu domowego działa tak, jakby sami sobie dali podwyżkę. Nie zarabiają więcej, ale jednocześnie mają więcej pieniędzy. To taki paradoks płynący z faktu, że przestają ufać temu, że dobrze wszystko potrafią policzyć w głowie. Takie przekonanie jest bardzo złudne.

3. Doradca finansowy pomoże mi inwestować

Chciałbym żeby ten mit odszedł w niepamięć. Niestety nie wierzę, że kiedykolwiek się to w pełni uda. Zawsze znajdą się osoby, które nie posiadając wiedzy z zakresu inwestowania, będą chciały skorzystać z pomocy ekspertów powierzając im oszczędności swojego życia. Wynika to poniekąd z bardzo słusznego założenia, że nie trzeba się znać na wszystkim i warto korzystać z pomocy tych, którzy w danym temacie osiągnęli poziom mistrzowski. Niestety takie podejście rzadko kiedy sprawdza się branży finansowej.

Pieniądze potrafią być bardzo demoralizujące – zwłaszcza dla pracowników firm żyjących z pośrednictwa finansowego. Wielokrotnie już pisałem o tym, że doradcy finansowi to przede wszystkim sprzedawcy usług finansowych konstruowanych tak, by zarabiały na nich przede wszystkim banki, ubezpieczyciele, TFI i inne firmy inwestycyjne oraz pośrednicy – kosztem klienta przynoszącego do nich oszczędności życia. Oczywiście są też doradcy finansowi rzetelnie wykonujący swój zawód, to znaczy pracujący na rzecz klienta, ale ja mam wrażenie, że trzeba ich ze świecą szukać. Mają naprawdę trudne życie pośród tych, którzy są najbardziej krzykliwi i skupiają się na maksymalizowaniu swoich prowizji z “opychania” produktów finansowych klientom. Ci ostatni niejednokrotnie uciekają się do naciągania i oszukiwania – byleby tylko zarobić.

Zapamiętaj, że typowy, krzykliwy doradca finansowy pomaga przede wszystkim sobie a nie Tobie! Jeśli proponuje Ci konkretne formy inwestowania zanim pozna Twoją sytuację finansową, wiedzę, możliwości i potrzeby, to znaczy, że jest naciągaczem. Tak po prostu.

Nikt nie zna Cię lepiej niż Ty sam. W przypadku pieniędzy warto stosować zasadę ograniczonego zaufania i w szczególności – mocno chronić posiadany już kapitał. Ryzykować warto tylko tam, gdzie rozumiemy skalę zagrożeń i potrafimy je minimalizować. Jeśli nie rozumiemy danego produktu – nie inwestujmy. Nawet w potencjalnie dobrych produktach finansowych, opłaty potrafią zabić zyski. Nie warto wierzyć więc przeróżnym doradcom i koniecznie samemu trzeba zdobywać wiedzę, która pomoże nam chronić oszczędności życia. Sam dla siebie jesteś najlepszym doradcą finansowym, o ile tylko zadbasz o podnoszenie wiedzy.

4. Finanse osobiste są trudne

Nic bardziej mylnego – jak to mawia mój znajomy Radek Kotarski. Podstawowe zasady finansów osobistych są bardzo proste. Do tego stopnia, że czasami zarzuca mi się, że nie piszę niczego odkrywczego. 🙂 A z drugiej strony nadal wiele osób popełnia elementarne błędy i daje sobie “nawijać watę na uszy”.

Finanse osobiste dotyczą każdego. KAŻDEGO! A mimo tego więcej czasu poświęcamy często na planowanie wakacji czy wybór nowego samochodu, niż na zastanowienie się w jaki sposób optymalizować sposób zarabiania i odkładania pieniędzy.

Trudna być może jest makroekonomia, ale podstawy domowej mikroekonomii są bardzo proste. 20 zasad znajdziesz w dalszej części tego wpisu. Wystarczy zacząć od kilku z nich, aby zobaczyć pozytywne zmiany. Polecam! To łatwiejsze niż szukanie kolejnych wymówek, by tego nie robić. 🙂

5. Za wcześnie by myśleć o emeryturze

Z tym stwierdzeniem najczęściej zgadzają się ludzie młodzi. Prawda jednak jest taka, że nigdy nie jest na to za wcześnie.

Nie trzeba od razu planować co będzie się robiło na emeryturze, ale warto odpowiednio wcześnie zaplanować sobie, czego oczekujemy od naszej kariery zawodowej, oraz uświadomić sobie, jak długo chcemy pracować zarobkowo. Jakoś mało spotykam osób, które mówią “do końca życia”. Częściej mam do czynienia z tymi, którzy zastanawiają się, czy możliwe jest przejście na wcześniejszą emeryturę, np. około 30-tki lub 40-tki. Nie znam takich, którym udałoby się do tego doprowadzić przypadkiem.

Rentierami zostają zazwyczaj Ci, którzy wcześnie w życiu zaczęli myśleć o tym, co może doprowadzić ich do wcześniejszej emerytury i konsekwentnie dążyli do realizacji swoich celów. Lepiej nie zbudzić się z ręką w przysłowiowym nocniku…

Tu zachęcam bardzo mocno do obejrzenia mojego wykładu na uczelni Collegium Da Vinci “Priorytety młodego #FinNinja, czyli co robić obok studiów, aby zapewnić sobie świetną przyszłość”.

6. Za późno by oszczędzać na emeryturę

Drugi biegun to te osoby, które mówią, że dla nich jest już za późno, aby oszczędzać na emeryturę. Niektórzy budzą się po 50-tce i dochodzą do wniosku, że w ich przypadku to już “pozamiatane”. To nie musi być prawda!

Jest wiele przykładów osób, które dopiero po 50-tce zaczęły odnosić znaczące sukcesy i to pomimo tego, że we wcześniejszym wieku im się raczej nie układało (pasmo zwycięstw i klęsk).

Niewątpliwym atutem osób starszych jest duże doświadczenie życiowe. Nadal można je wykorzystać do tego, aby zabezpieczyć swoją emeryturę. Owszem – nie będzie już tak łatwo jak za młodych lat, ale też nie ma co demonizować trudności.

Szczególnie boli mnie, gdy słyszę “już za późno” od osób, które mają 35–40 lat. Jestem jednym z przykładów na to, że i po 40-tce można się przekwalifikować, zacząć coś od zera i jednocześnie przekuć to w komercyjny sukces (przy olbrzymiej satysfakcji z edukacyjnej wartości tego co się robi). Nie ukrywam, że pomogło mi w tym w dużej mierze właśnie doświadczenie, które zbierałem przez całe wcześniejsze życie. I to moja olbrzymia przewaga w porównaniu z ludźmi młodszymi o 10–20 lat.

7. Lepiej kupić mieszkanie niż wynajmować

No i tu zaczynają się schody. A Ty jak myślisz? Lepiej wynajmować od kogoś mieszkanie czy lepiej kupić własne?

Sformułowanie “lepiej kupić mieszkanie niż wynajmować” należy uznać za mit – do tego dosyć powszechny. Jedyna prawidłowa odpowiedź na pytanie “czy warto kupić własne mieszkanie?” brzmi “to zależy”. Nie należy opłacalności zakupu własnego mieszkania traktować jako pewnik. Podobnie jak nie można jako pewnik potraktować sformułowania “lepiej wynajmować niż kupić mieszkanie”.

Osoby, które kupują mieszkanie korzystając z kredytu hipotecznego, tak naprawdę dokonują bardzo drogiego zakupu. Jeśli nieumiejętnie się zadłużają (czyli biorą kredyt na dłużej niż 20 lat z wkładem własnym mniejszym niż 20% i jednocześnie rata tego kredytu stanowi więcej niż 30% ich miesięcznego dochodu), to bardzo ryzykują. W takim przypadku dowolne czynniki zewnętrzne, np. wzrost stóp procentowych lub przerwa w zarabianiu, mogą zainicjować lawinę problemów finansowych. Poza tym całkowity koszt kredytu 30-letniego podwyższa dwukrotnie koszt zakupu mieszkania, bo mniej więcej tyle wyniesie łączny kapitał i odsetki kredytu do spłaty.

Osoby kupujące mieszkania na kredyt czasami bronią swojej decyzji argumentując, że “własne mieszkanie to inwestycja”, bo “nieruchomości zawsze drożeją”. Ani jedno, ani drugie sformułowanie nie musi być prawdziwe. Ci, którzy kupowali mieszkania posiłkując się kredytami hipotecznymi denominowanymi do franka szwajcarskiego, tkwią dzisiaj w pułapce kredytowej. Nawet ci, którzy kupowali mieszkania od deweloperów za gotówkę w okolicy 2007/2008 roku, po upływie kolejnych 10 lat wcale nie mają gwarancji, że sprzedadzą mieszkanie w wyższej cenie. Co to za inwestycja, co nie daje na siebie zarobić, a wręcz jest studnią pieniędzy (bo przecież w mieszkanie, w którym się mieszka, przede wszystkim wkłada się pieniądze)?

Chociaż niektórym wynajmowanie cudzego mieszkania wydaje się być paleniem gotówki, to tak naprawdę daje to niezależność. Brak zobowiązań, możliwość przeprowadzenia się kiedykolwiek, gdziekolwiek. Także ograniczenie bieżących nakładów, bo “przecież nie będę ładować pieniędzy w cudze mieszkanie”.

Innym, podobnym mitem jest “mieszkania są tak drogie, że nie da się ich kupić za gotówkę”. Na szczęście są osoby, które udowadniają, że to nieprawda. Przy odpowiedniej determinacji można w kilka lat odłożyć pieniądze na zakup własnego mieszkania. Zamiast ładować się w kredyt na 30 lat, można sfinansować taki zakup w kilka lat. Oczywiście od tych, którzy żyją według maksymy YOLO (You Only Live Once – wydając pieniądze na bieżąco bo “żyje się tylko raz…”) raczej nie usłyszycie recepty na to, jak to zrobić. 😉

Ile osób, tyle podejść. Nie dajcie sobie jednak wmówić, że jakiś konkretny scenariusz jest bezwzględnie właściwy. Właściwe jest to, co sami myślicie i na co potraficie zapracować.

Polecam tu lekturę tych wpisów pokazujących różne punkty widzenia na ten sam temat:

• Kupić mieszkanie czy wynajmować? – dylemat młodego człowieka
• Ma 22 lata, kredyt na 30 lat i jest zadowolona

8. Lepiej kupić nowe auto niż używane

Oprócz mitu “lepiej kupić nowe auto niż używane” jest jeszcze kolejny: “warto wymieniać samochód na nowy co 4–5 lat, bo potem się psuje”. Z ekonomicznego punktu widzenia, żadne z tych sformułowań nie jest prawdą.

Nowe auto jest pioruńsko drogie: ma wysoką cenę, zazwyczaj szybko traci na wartości, ubezpieczenie sporo kosztuje a do tego koszty eksploatacyjne także potrafią być niemałe. Jednym słowem – zabawka dla bogatych – zwłaszcza wtedy, gdy samochód nie jest wykorzystywany jako narzędzie pracy. Mieszkańcy dużych miast powinni zastanowić się nad całkowitą rezygnacją z samochodu. Warto skrupulatnie przeanalizować koszty i zastanowić się czy nie lepiej korzystać z komunikacji miejskiej, współdzielić auto ze znajomymi (np. dorzucać się do paliwa koledze, który podrzuci nas do pracy), przerzucić się przynajmniej w część roku na rower i sporadycznie korzystać z krótkoterminowego wynajmu auta wtedy, gdy naprawdę jest nam ono potrzebne.

Według moich kalkulacji zakup nowego auta opłaca się tylko wtedy, jeśli planujemy korzystać z niego bardzo długo, np. 8–10 lat. Dopiero wtedy duża utrata wartości w pierwszych latach używania, ma szansę zamortyzować się dzięki dłuższemu korzystaniu z samochodu, który “mamy od nowości” i “ułożyliśmy pod siebie”. W innych scenariuszach w zdecydowanej większości przypadków korzystniejszy będzie zakup kilkuletniego, używanego auta, które nawet przy uwzględnieniu kosztów ew. napraw, wyjdzie nam dużo taniej niż całkowity koszt posiadania nowego samochodu.

O kosztach nowego auta i średnim koszcie przejechania każdego kilometra – pisałem tutaj:

• Ile naprawdę kosztuje nowe auto z salonu? – całkowity koszt eksploatacji po 6-ciu latach

9. Oszczędzanie uczyni Cię bogatym

Radykalni fani oszczędzania i minimaliści finansowi zachęcają do tego żeby oszczędzać na wszystkim. To dzięki nim słyszymy, że “oszczędzanie to wyrzeczenia”. Jeszcze gorzej, że skraca się to czasami do sformułowania “oszczędzanie uczyni Cię bogatym”.

To nieprawda! Oszczędzanie jest ważne, ale nie może być celem samym w sobie.

Ja się do takich fanów oszczędzania nie zaliczam – chociaż próbuje mi się przypinać taką łatkę. Od lat doradzam mądre oszczędzanie, tzn. takie, które jest dostosowane do naszych preferencji. Oszczędzamy na tych rzeczach, które nie mają dla nas większego znaczenia, po to, aby mieć więcej pieniędzy na te wszystkie rzeczy, które są dla nas ważne. I jest to kwestia bardzo indywidualna.

Ale od samego oszczędzania trudno jest zostać bogatym. 🙂 Dużo ważniejsze od oszczędzania jest zwiększanie przychodów. Dopiero ono daje potencjał na poprawianie naszej ogólnej sytuacji życiowej, o ile tylko umiemy trzymać koszty w ryzach.

Przy zwiększaniu zarobków także warto wykazać się mądrością. Chociaż praca etatowa daje jako taki komfort psychiczny związany z regularnością zarobków, to jednak wysokość wynagrodzeń ma swój sufit. Rzadko kiedy słyszymy, że pracownik etatowy zwiększył swoją pensję 10-krotnie. Realne jest co najwyżej kilkukrotne powiększenie zarobków. Jeśli ktoś chce zarabiać istotnie więcej, to możliwe jest to przede wszystkim we własnej firmie, gdzie zarobki mogą być w zasadzie nieograniczone. To taka premia za pracowitość i podjęcie ryzyka.

10. Pierwszy milion trzeba ukraść

Na koniec zostawiłem sobie chyba najbardziej szkodliwy z mitów. Niby wiele osób traktuje to sformułowanie jako żart, ale nie brakuje też osób, które po prostu w nie wierzą. Tłumaczymy sobie w ten sposób zarówno nasze niepowodzenie w drodze do miliona (że niby tacy uczciwi jesteśmy, no to przecież nie może nam się udać), a także sukces innych osób (no skoro mają ten milion, to na pewno ukradli). Bzdura!

Prawie każdy z nas, czy tego chce czy nie, zarobi w swoim życiu więcej niż milion złotych. W książce “Finansowy ninja” tłumaczyłem wręcz, że na samo jedzenie mamy szansę wydać przez całe życie więcej niż milion! To zaledwie 60 lat wydawania po 1500 zł miesięcznie. Czylim, czy tego chcecie czy nie, to i tak będziecie musieli ten milion zarobić żeby w ogóle mieć co jeść.

A skoro i tak musicie zarobić całkiem legalnie milion złotych, to dlaczego nie miałoby to być 2, 3 czy nawet 10 milionów? Prawda, że nie wygląda to tak nierealnie, jeśli spojrzy się na tę milionową kwotę z perspektywy całego życia?

Czytaj także: 20 historii dlaczego warto prowadzić budżet domowy – rozstrzygnięcie konkursu

Dobre praktyki w zakresie finansów osobistych

No to skoro już wiemy, jakie są te podstawowe mity, to pora przejść do konkretnych wskazówek. Oto 20 podpowiedzi jak budować dobre podstawy finansów osobistych. Nie ma tu niczego odkrywczego. Tylko prosta lista dobrych praktyk.

1. Wydawaj mniej niż zarabiasz

To podstawowa i najważniejsza zasada. Niby jest to oczywiste, a jednak wiele osób się do tego nie stosuje.

Tu chodzi o takie elementarne przekonanie, że zanim wyda się pieniądze, to wcześniej trzeba je zarobić. Oczywiście nie osiągnie się dokładnej kontroli tego, na ile można sobie pozwolić, bez zastosowania kolejnych wskazówek…

2. Nie zaciągaj długów – także u przyszłego siebie

Żyj za to co posiadasz tu i teraz. Jeśli teraz na coś nie wystarcza Ci pieniędzy, to znaczy, że Cię na to nie stać. Tak po prostu. Pożyczki i kredyty konsumenckie to zło. Powodują, że koszty finansowanych nimi zakupów rosną – często w sposób nie uzasadniający konkretnego zakupu.

Niektórzy zaciągają także kredyt u siebie samych. Zakładają, że skoro właśnie dostali lepszą pracę, to mogą pozwolić sobie na odrobinę szaleństwa. Posługując się kartami kredytowymi, wydają więcej niż mają (patrz punkt 1) albo zaciągają kilkuletnie zobowiązania, np. biorą na siebie koszt leasingu drogiego samochodu. Wydają pieniądze, których jeszcze nie zarobili, zakładając, że w przyszłości będzie lepiej niż obecnie. Zamiast przeznaczyć zarobki np. na podniesienie swoich kwalifikacji, przeznaczają je na bieżącą konsumpcję powiększając zobowiązania i koszty życia. To jak zaciąganie długów u przyszłego siebie, czyli poświęcenie swojej przyszłości na rzecz korzyści tu i teraz.

Nie chodzi o to żeby żyć jak pustelnik lub być pesymistą co do przyszłości. Trzeba zachować zdrowy umiar. Niestety długi mają wymiar nie tylko finansowy. Wpadamy w nie najczęściej z powodów finansowych, ale niekorzystnie odbijają się one praktycznie na wszystkich obszarach życia.

3. Trzymaj koszty w ryzach – nawet, gdy zarobki rosną

Zazwyczaj wraz ze wzrostem zarobków następuje pewne rozluźnienie. Nie musimy już tak bardzo oszczędzać, a więc pozwalamy sobie na więcej i wydajemy więcej. Takie zjawisko nosi nazwę inflacji stylu życia i stanowi dużo większe zagrożenie niż klasyczna inflacja CPI, czyli wskaźnik zmian cen towarów i usług. Dlaczego? Bo może rosnąć dużo szybciej. W cudowny sposób wraz ze wzrostem zarobków wzrastają też nasze wydatki.

Warto przyjąć taką regułę, że wraz ze wzrostem zarobków połowę podwyżki przeznaczamy na podniesienie standardu naszego życia, ale drugą połowę – oszczędzamy. Będziemy mieć motywację do zwiększania zarobków, ale jednocześnie coraz więcej będziemy odkładać.

Koszty zawsze warto trzymać na relatywnie niskim poziomie w porównaniu z zarobkami. Dzięki temu wzrasta nasze tempo odkładania pieniędzy. W przypadku, gdy koszty stałe są niskie, to stać nas nawet na duże jednorazowe wydatki i “szaleństwa”. Jeśli wcześniej zaoszczędziliśmy pieniądze, to taki przemyślany i celowy wydatek nie odbije się negatywnie na naszej kondycji finansowej – zwłaszcza, jeśli stosujemy się do kolejnych zasad z tej listy.

4. Zwiększaj swoje przychody

Najlepszym sposobem oszczędzania jest zwiększanie zarobków przy jednoczesnym utrzymaniu kosztów na niskim poziomie.

Warto również – o czym mówiłem na niedawnym wykładzie – wykorzystywać każdą wykonywaną pracę jako trampolinę do kolejnej – bardziej atrakcyjnej i lepiej płatnej.

W przypadku osób, które często zmieniają pracę lub sporą część ich wynagrodzenia stanowi prowizja lub premia, warto analizować zarobki w perspektywie rocznej. Porównywać sumaryczną kwotę na rocznych PIT-ach i analizować, czy zarobki rzeczywiście idą w górę i co zrobić, aby za rok było lepiej.

Aby zwiększać swoje zarobki, trzeba sobie dać na to szansę. Nawet jeśli podoba nam się w obecnej pracy, to warto chodzić przynajmniej raz na pół roku na rozmowy kwalifikacyjne do potencjalnych przyszłych pracodawców. Ma to kolosalne znaczenie także dla naszego poczucia własnej wartości. No i oczywiście jest świetną okazją do ewentualnej zmiany pracy w idealnym dla nas momencie lub… negocjowania wynagrodzenia z obecnym pracodawcą.

5. Planuj co miesiąc budżet domowy

Planowanie budżetu domowego to podstawowy element kontroli i fundament bezpieczeństwa finansowego. Zwłaszcza wtedy, gdy nie wiemy, gdzie rozchodzą się nasze pieniądze.

O powodach, dla których warto prowadzić budżet, najlepiej napisali sami Czytelnicy mojego bloga – “20 historii dlaczego warto prowadzić budżet domowy”. Ja tylko zwrócę uwagę, że warto odróżniać dwie czynności:

• Budżetowanie = to działanie proaktywne (z wyprzedzeniem) polegające na tworzeniu co miesiąc planu naszych przychodów i wydatków. Określenie przeznaczenia pieniędzy, które zarabiamy.
• Spisywanie wydatków = to działanie reaktywne (po poniesieniu wydatków) pozwalające zweryfikować, czy rzeczywistość nadąża za planami zapisanymi w budżecie. To taki element kontrolny pozwalający zauważyć problemy w wykonaniu budżetu i w odpowiedni sposób zareagować (np. redukując w danym miesiącu wydatki w jakiejś mniej ważnej kategorii).

O tym jak prowadzić budżet domowy pisałem szczegółowo w cyklu artykułów “Zaplanuj budżet domowy”. Najlepiej zacząć od lektury wpisu “Prosty budżet domowy – poradnik krok po kroku”.

6. Zbuduj fundusz awaryjny = 1000–2000 zł

Pierwszym krokiem dla osób, które nie mają jeszcze żadnych oszczędności jest zbudowanie tzw. funduszu awaryjnego, czyli odłożenie 1000–2000 zł na nieprzewidziane wydatki.

Taka kwota raczej nie uratuje Ci życia, ale pomoże poradzić sobie z nieprzewidzianymi wydatkami w podbramkowych sytuacjach. Chociaż wydaje się to oczywiste, to z różnych badań wynika, że połowa rodaków nie ma nawet takich oszczędności.

Dlaczego określiłem kwotę widełkami od 1000 zł do 2000 zł? Tu sporo zależy od Twojej indywidualnej sytuacji. Przykładowo: czy jesteś sam czy musisz również funduszem awaryjnym “obsłużyć” rodzinę, czy wykorzystujesz do zarabiania samochód, który może się zepsuć i którego koszty naprawy mogą uniemożliwić Ci zarabianie itp.

Warto pamiętać, że fundusz awaryjny przeznaczony jest na obsługę sytuacji naprawdę “podbramkowych”, tzn. takich, których nie da się zaplanować lub przewidzieć. Nie możesz go używać jak portmonetki, którą się posiłkujesz, gdy brakuje Ci na paliwo do auta.

7. Spłać wszystkie długi (poza hipotecznym)

Jeżeli mamy długi, to ich spłata to najlepsza inwestycja, jakiej możemy dokonać. Najlepsza! Ma wysoką, gwarantowaną stopę zwrotu (w postaci odsetek od zadłużenia, których już nie będziemy ponosić) a do tego pozbycie się balastu w postaci zadłużenia, ma niesamowicie zbawczy wpływ na psychikę osoby tkwiącej wcześniej w długach.

O tym jak spłacać długi i dlaczego kredyt hipoteczny warto sobie pozostawić na deser, szczegółowo mówię w moim bezpłatnym, 5-tygodniowym kursie “Pokonaj swoje długi”. Zapraszam do rejestracji.

Podstawowe informacje znajdziecie także w tych wpisach:

• Emocje w walce z długami – sprawdzone strategie wychodzenia z długów
• Jak zacząć spłacać długi i kredyty – historia Przemka

8. Zbuduj poduszkę finansową

Kolejnym elementem porządkowania domowych finansów, jest budowa finansowej poduszki bezpieczeństwa, nazywanej także po prostu poduszką finansową. Proces ten polega na odłożeniu kwoty oszczędności stanowiącej równowartość naszych 6–12-miesięcznych kosztów. Po co? To element finansowej przezorności wynikający z takiej biblijnej mądrości, że po latach tłustych następują lata chude i dobrze być na nie przygotowanym. Nie przejadać wszystkiego wtedy, gdy mamy lepszy okres w życiu. Przygotowywać się na niepewną przyszłość.

Oczywiście kompletowanie poduszki finansowego to długotrwały proces. Warto to robić stopniowo. Pierwszym celem powinno być zaoszczędzenie kwoty równej naszym 3-miesięcznym kosztom.

Skąd wiedzieć, ile wynoszą nasze koszty? Tu wracamy do punktu 5. Dlatego właśnie warto systematycznie prowadzić budżet i spisywać wydatki, aby poznać dokładną kwotę swoich średnich miesięcznych kosztów.

Osoby, które odłożyły już dużą poduszkę finansową mówią wprost, że zmienia ona wszystko: rośnie pewność siebie i poczucie własnej wartości. Osiąga się się stan bezpieczeństwa finansowego i świadomość tego, że nawet ewentualna utrata pracy niczym nam nie grozi. Mamy za co żyć. Niektórzy wykorzystują ten bufor finansowy, np. do zmiany pracy lub wręcz założenia własnej firmy.

Więcej przeczytasz we wpisie “Poduszka finansowa, czyli co musisz zrobić, zanim zaczniesz inwestować”.

9. Inwestuj nadwyżki finansowe

Uważam, że do skutecznego inwestowania potrzebna jest spokojna głowa. Jeśli mamy długi lub nie zgromadziliśmy jeszcze poduszki finansowej, to powinniśmy trzymać się z daleka od inwestowania. W przeciwnym wypadku każde zawirowanie w życiu (np. utrata pracy) będzie powodowało, że będziemy próbowali wychodzić z inwestycji, aby uzyskać środki potrzebne do przeżycia. To bardzo zły scenariusz.

Inwestowanie wiąże się z ryzykiem utraty części bądź w skrajnych przypadkach całości zainwestowanego kapitału. Dlatego inwestować powinniśmy wyłącznie nadwyżki finansowe, czyli takie środki, których nie będziemy potrzebować w dającej się przewidzieć perspektywie, np. 5 lat. Rozpoczynając inwestycję warto także od razu określić, jaki poziom straty jest dla nas akceptowalny oraz zastosować taką strategię zarządzania kapitałem, które umożliwi minimalizowanie strat i maksymalizację zysków.

Więcej o tym jak inwestować napisaliśmy wspólnie ze Zbyszkiem Papińskim z bloga App Funds w cyklu artykułów “Elementarz Inwestora”.

10. Unikaj produktów, których nie rozumiesz

Jednym z najczęstszych błędów popełnianych przez osoby zabierające się za inwestowanie, jest wybieranie produktów inwestycyjnych, których tak naprawdę nie rozumieją.

To nie przypadek, że produkty finansowe są tak skomplikowane. Chodzi dokładnie o to, aby klient nie rozumiał, z jak dużym ryzykiem wiąże się korzystanie z nich. Właśnie w taki sposób instytucje finansowe zarabiają pieniądze, np. ukrywając i praktycznie uniemożliwiając klientowi samodzielne wyliczenie wysokości opłat oraz potencjalnych zysków.

Czy poszlibyście do pracy, w przypadku której nie wiecie na czym polega i ile w niej możecie zarobić? Albo czy kupilibyście produkt, który nie wiecie ile kosztuje i jakie ma możliwości? Jestem pewien, że odpowiedź w obu przypadkach brzmi “nie”. A jednak w przypadku produktów finansowych często decydujemy się z nich korzystać pomimo, że nie rozumiemy tego ile konkretnie kosztują i jak działają.

Zasada jest prosta – jeśli czegoś nie rozumiesz, to z tego nie korzystaj. Chciałbyś? To najpierw dowiedz się więcej na ten temat, poszerz wiedzę, pytaj, weryfikuj, sprawdzaj. Grasz o wysoką stawkę – swoje pieniądze i / lub oszczędności. Zdecydowanie lepiej kierować się w tym przypadku zasadą “lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu”.

11. Nie słuchaj doradców finansowych

W części dotyczącej mitów finansowych napisałem już co myślę na temat “czarnych owiec” w grupie zawodowej doradców finansowych (a tak naprawdę sprzedawców produktów finansowych). Tutaj rozszerzę jednak temat.

Nie raz przestrzegałem już przed łowcami jeleni łapiącymi “inwestorów” na obietnice krociowych zysków. O tym, jak nie dać sobie nawijać waty na uszy, pisałem szczegółowo w książce “Finansowy ninja” i będę Wam o tym przypominał tak długo, jak długo będę słyszał o osobach, które “zainwestowały kwoty od 5000 zł do 1 mln zł” w szemrane “inwestycje”.

Walka z oszustami finansowymi jest jak walka z wiatrakami. Organizacje nadzorcze takie jak KNF i UOKiK, nie nadążają z reagowaniem na ich działania. Niemniej jednak coraz więcej pisze się na ten temat. Jeśli chodzi Wam po głowie “osiąganie wysokiej stopy zwrotu z inwestycji”, to polecam lekturę wpisów pokazujących, z jakimi patologiami przychodzi się mierzyć tym, którzy posiadają pieniądze i nadmiernie ufają “doradcom finansowym”:

• “Łowcy foreksowych jeleni złowieni”
• “Szajka oszustów działających na rynku forex rozbita”
• “Chcesz zarobić, przystąp do nas”
• “Wilk z Wall Street” w Polsce. Ujawniamy, jak się bawią pracownicy “kotłowni”

Zapamiętaj: Ty jesteś swoim najlepszym doradcą finansowym! Oczywiście o ile tylko stale podnosisz swoją wiedzę finansową.

12. Oblicz wartość godziny swojego czasu

Bez względu na to co robimy i ile zarabiamy – warto znać wartość godziny swojego czasu pracy i traktować ją jako punkt odniesienia w podejmowanych decyzjach.

Im więcej zarabiamy, tym częściej będzie się okazywało, że nie ma sensu samodzielnie wykonywać pewnych prostych a nielubianych czynności. Lepiej będzie zapłacić komuś, kto jest specjalistą w danym obszarze i jednocześnie wykona to niższym kosztem niż my sami. To właśnie dlatego już od lat nie zajmuję się montażem podcastów i materiałów wideo. Ten czas wolę przeznaczyć na pogłębianie wiedzy finansowej, przygotowywanie kolejnych wpisów lub… po prostu odpoczynek. 🙂

Oczywiście żeby móc dochodzić do takich wniosków, trzeba policzyć ile kosztuje nasz czas. Najprościej zrobić to dzieląc miesięczne wynagrodzenie przez liczbę przepracowywanych godzin (dla etatowca jest to zazwyczaj 160 godzin miesięcznie). Gotowy kalkulator do liczenia kosztów naszych roboczogodzin znajdziecie we wpisie o efektywnym zarządzaniu czasem.

Świadomość kosztu mijającego czasu potrafi bardzo zmienić optykę i spowodować, że będziemy działać coraz bardziej efektywnie.

13. Ucz się negocjować i negocjuj

Negocjowanie to prawdopodobnie najważniejsza umiejętność w życiu. Przydaje się zawsze i wszędzie: przy oszczędzaniu, zwiększaniu zarobków, inwestowaniu (np. jeśli inwestujemy w nieruchomości bądź negocjujemy udziały w nowym przedsięwzięciu), a także w życiu osobistym – np. rozmowach z drugą połową, uzgadnianiu wyjazdu ze znajomymi, przekonywaniu dziecka do naszych racji czy przekonywaniu samego siebie do robienia bądź nie robienia konkretnych rzeczy.

Niestety wiele osób boi się negocjować. Negocjowanie w połączeniu z oszczędzaniem, często traktowane jest jako synonim obciachu. “Co oni sobie o mnie pomyślą? Dlaczego mam negocjować, skoro mnie na to stać?”. Z kolei w sytuacjach, w których chcielibyśmy negocjować i w których uważamy, że rabat nam się należy, najczęściej wykładamy się na braku umiejętności.

Warto uczyć się negocjowania w każdych okolicznościach. Polecam tutaj świetny podcast z Wojtkiem Woźniczką. Dotyczy on co prawda negocjowania ceny mieszkania, ale porady tam zawarte przydadzą się Wam we wszystkich sytuacjach negocjacyjnych.

14. Nie przejmuj się tym, co myślą o Tobie inni

Łatwiej powiedzieć niż zrobić, bo każdy z nas ma jakieś deficyty. Niestety nadal w przypadku wielu z nas prawdziwe jest sformułowanie:

“Kupujemy rzeczy, których nie potrzebujemy, za pieniądze, których nie posiadamy, po to żeby zaimponować osobom, na których nam nie zależy”.

Niełatwo wyrwać się z tego teatru, bo czy chcemy czy nie – będziemy podlegali ocenie innych. Niemniej jednak warto żyć w zgodzie ze sobą samym. Nie przejmować się opinią innych, bo to w jaki sposób nas oceniają, nie ma gruncie rzeczy tak dużego wpływu na nasze życie.

Pisałem już o tym, że im więcej mamy oszczędności, tym bardziej wzrasta nasza pewność siebie i poczucie własnej wartości. Z kolei im mniej przejmujemy się opinią innych, tym skuteczniejsi możemy być w naszym działaniu. Koncentrujemy się na tym, co jest dla nas naprawdę ważne. W tym sensie oszczędzanie jest drogą do prawdziwej wolności – pisałem o tym w moim blogowym manifeście równo 2 lata temu.

Swoją drogą warto przeczytać także mój komentarz będący odpowiedzią na zarzut, że nieprawidłowo się ubieram. 😉

15. Nie porównuj się z innymi i nie zazdrość im

Idź w swoim tempie. Nie trać czasu na oglądanie się na innych lub porównywanie się z nimi. Nie trzeba być pierwszym w tym co się robi. Warto jednak robić wszystko najlepiej jak się potrafi. Już sama systematyczność w tym co się robi, powoduje, że zdobywając kolejne doświadczenia staje się w tym coraz lepszym. Następuje naturalny rozwój – o ile tylko idziemy swoją drogą, a nie próbujemy bezmyślnie kopiować działania konkurencji.

Gdy zaczynałem blogować – była cała masa blogów finansowych. Gdy zaczynałem podcastować – istniało już masę podcastów. Gdy pisałem książkę o finansach osobistych – na rynku można było ich znaleźć setki. W żadnej z tych dziedzin nie byłem pierwszy, a mimo to w każdej udało mi się osiągnąć bardzo dobre rezultaty.

Jeśli robimy swoje, szukamy własnej drogi, to zawsze na tej naszej drodze będziesz najlepsi. Idąc własną drogą – szybko ucieka się konkurencji, o ile w ogóle będziemy mieć na niej jakąś konkurencję.

16. Określ swoje cele finansowe i dąż do nich

Trudno jest dojść do celu, którego nie znamy. 🙂 Dlatego warto wyznaczać sobie cele oraz szkicować plany ich osiągnięcia. Dotyczy to w takim samym stopniu celów krótkoterminowych, jak i długoterminowych.

Przykładowo: u mnie na kaloryferze ściennym wisi teraz kartka z narysowanym samochodem i docelową kwotą naszej wartości netto. Założyłem sobie, że dopiero, gdy ją osiągniemy, to bez żadnych wyrzutów sumienia kupię sobie takie sportowe auto. Nie jako środek transportu lecz jako drogą zabawkę, na którą po prostu będzie mnie stać.

W przypadku auta sytuacja jest prosta. Gorzej, gdy próbujemy oszacować np. ile pieniędzy potrzeba nam do przejścia na emeryturę. Dobra informacja jest taka, że taką kwotę da się z dużym przybliżeniem wyliczyć. Trzeba tylko podzielić sobie te obliczenia na kilka składowych i dokonać kilku założeń. Szczegółowy przepis jak to zrobić zamieściłem w mojej książce “Finansowy ninja”. Znajdziecie go także w nagraniu wystąpienia “Jak zostać finansowy ninja”.

17. Przeznacz 1–2 godziny tygodniowo na finanse

To mit, że nad finansami trzeba długo przesiadywać, aby osiągnąć konkretne rezultaty. Być może na początku zajmuje to więcej czasu, ale po nabyciu wprawy wystarczą autentycznie 1–2 godziny tygodniowo.

Ja siadam do domowych finansów w soboty. Wykonuję wtedy przede wszystkim takie działania:

• Spisanie wydatków i weryfikacja budżetu.
• Przejrzenie inwestycji.
• Zdecydowanie co robić z nadwyżkami finansowymi.
• Planowanie inwestycji w firmie.

Nawet godzina tygodniowo potrafi mieć zbawczy wpływ na nasze portfele. Zdecydowanie polecam.

18. Inwestuj w siebie: zdrowie i rozwój osobisty

Podobno tylko jedna rzecz we wszechświecie jest pewna – zmiana. Dlatego bardzo niebezpieczne jest uznawanie, że osiągnęliśmy i wiemy już wszystko co mogliśmy. Warto poszerzać swoje horyzonty, rozwijać się, próbować nadążać za zmianami, które dzieją się wokół nas. Kto wie, czy nie trzeba się będzie jeszcze kilka razy przekwalifikować – zwłaszcza, jeśli nie uzbieraliśmy jeszcze oszczędności wystarczających do końca życia.

Warto również inwestować w swoje zdrowie, a w zasadzie szeroko rozumianą profilaktykę. Ćwiczenia fizyczne pomagają utrzymać dobrą kondycję – także psychiczną. Dobre “parametry życiowe”, to także dłuższa sprawność i mniejsze ryzyko zachorowań na choroby cywilizacyjne. To wszystko przekłada się na niższe koszty ewentualnego leczenia w przyszłości. Zdecydowanie warto pomyśleć o tym we wczesnym wieku.

19. Dbaj o dobre relacje z rodziną i innymi

Najbliżsi są najlepszym wsparciem w trudnych chwilach. My musimy też być takim wsparciem dla nich. Życie nauczyło mnie, że nie jestem “kuloodporny” i że nie mogę polegać wyłącznie na sobie (tutaj przeczytasz moją historię o drodze z wózka inwalidzkiego do mety maratonu).

“Nie rób drugiemu co Tobie niemiłe” – to przysłowie to motto, którym staram się kierować – aczkolwiek różnie z tym bywa. Wierzę jednak, że dobro powraca i że warto pomagać innym bez względu na to, czy potrafią to docenić.

Mam bardzo dużo przykładów na to, że taka bezinteresowna pomoc, powraca do mnie w sytuacjach, w których to mi potrzebne jest wsparcie. I to pomimo tego, że tak naprawdę tego nie oczekiwałem.

20. Kwestionuj status quo

I ostatnia podpowiedź: bez względu na to, jak bardzo silni i mądrzy się czujemy, to warto kwestionować swoją nieomylność. Zadawać sobie pytanie “dlaczego tak myślisz?” i “dlaczego jest to dla Ciebie ważne?”. To pomaga w zauważeniu, jak wiele decyzji podejmujemy automatycznie, bez głębszej refleksji a w szczególności – bez głębszego celu.

Dopiero w tych momentach, w których pytamy sami siebie o nasze motywacje, to uczymy się je rozumieć. Odróżniać to co jest ważne dla nas, od tego co jest ważne dla innych, którzy świadomie bądź nieświadomie próbują nam narzucić swój system wartości.

Szczegółowo mówiłem o tym w 42 i 43 odcinku podcastu, w których tłumaczyłem dlaczego warto kwestionować zastany stan rzeczy.

Sprawdź również: WNOP 111: Po co mi pieniądze? – czyli jak wyznaczyć granice oszczędzania i zarabiania

Podsumowanie

Miał być krótki wpis na Światowy Dzień Oszczędzania 2017, a znowu się rozpisałem. 🙂

Więcej konkretnych podpowiedzi i wskazówek znajdziecie w mojej książce “Finansowy ninja” (często do niej odsyłam, ale rzeczywiście tam o tym wszystkim najbardziej wyczerpująco napisałem). To kompendium wiedzy o finansach osobistych. Podręcznik, który na chwilę obecną nabyło już ponad 44 tys. osób. Wielkie dzięki!

W ramach podsumowania tego wpisu chcę Was pozostawić z czterema krótkimi wnioskami:

• Finanse osobiste nie są takie trudne jak mogłoby się wydawać.
• Nikt Cię nie wyręczy w zarządzaniu Twoim życiem i finansami.
• Jesteś najlepszym doradcą finansowym dla siebie samego.
• Zastosowanie kilku prostych zasad spowoduje, że będziesz w lepszej sytuacji niż 80% rodaków.

Na koniec zacytuję Wam wczorajszy list od jednego z Czytelników. Niech to będzie najlepsza rekomendacja dlaczego warto podnosić swoje kwalifikacje w dziedzinie finansów. 🙂

Tyle na dzisiaj. Swoją drogą chętnie przeczytam w komentarzach z jakimi jeszcze innymi mitami finansowymi się zetknęliście oraz jakie podstawowe porady finansowe możecie dać innym? Zapraszam do komentowania.

Dobrego dnia i całej reszty tygodnia Wam życzę. Spokojnych wyjazdów i bezpiecznych powrotów!

Sprawdź również: Czym jest wolność finansowa