Edukacja finansowa – skąd czerpać wiedzę o oszczędzaniu i inwestowaniu

Wszedłeś na blog “Jak oszczędzać pieniądze” i szukasz szybkiej recepty na pomnożenie majątku lub wyjście z długów. Mam dla Ciebie dwie wiadomości – jedną dobrą i jedną złą. Zacznę od tej złej – nie znajdziesz tu szybkiej recepty. Nie napiszę Ci “rób tak i tak, i będziesz bogaty”. Ale mam też dobrą wiadomość: chętnie podzielę się z Tobą swoją wiedzą i doświadczeniami. Mam nadzieję, że przy pewnym wysiłku z Twojej strony, będziesz w stanie przefiltrować i zaadoptować to o czym piszę.

W tym artykule, kolejnej części cyklu “Zaplanuj budżet domowy”, diagnozuję skąd bierze się niski poziom edukacji finansowej w Polsce, jaki wpływ ma nasze otoczenie na nasz sposób postrzegania pieniędzy i bogactwa, tłumaczę dlaczego warto poszerzać swoją wiedzę finansową i na własnym przykładzie przedstawiam, w jaki sposób można rozwijać swoją inteligencję finansową. W dwóch kolejnych artykułach przedstawię także listę lektur i blogów finansowych, które warto czytać 🙂

Edukacja finansowa w Polsce – a w zasadzie jej brak

O tym, jak ważna jest edukacja finansowa i o tym jak bardzo nam jej brakuje, pisałem już w artykule “Emerytura przed 50-tką”. Wspominałem tam, że edukacja finansowa praktycznie nie istnieje. Dzieci w szkole nie dowiadują się, że, aby coś kupić, trzeba na to zapracować. Nie dowiadują się, że pieniądze można zdobywać na wiele sposobów. Nikt nas nie uczy, że są złe i dobre kredyty, jaki jest wachlarz sposobów inwestowania i pomnażania majątku, że ryzyko to rzecz mierzalna itp. Wiedzę tę musimy zdobywać sami, niejednokrotnie ucząc się na własnych błędach.

Ze swojej edukacji pamiętam, że o magii procentu składanego dowiedziałem się przypadkiem na matematyce. Ale nikt nie mówił mi, że wiedzę tą mogę wykorzystać w praktyce do pomnażania własnego majątku. Nikt nie powiedział przykładowo: “Odkładaj 3 zł dziennie, a po 40 latach takiego odkładania będziesz miał 210 000 zł pomimo, że włożyłeś tylko 43 800 zł”.

Pamiętam, że kiedyś w szkołach funkcjonował program Szkolna Kasa Oszczędności (SKO). Niestety mi nie było dane w nim uczestniczyć. A żałuję. Może czegoś ciekawego bym się dowiedział. SKO zostało niedawno reaktywowane przez PKO BP, co mnie bardzo podbudowało i zamierzałem zapisać mojego Syna na uczestnictwo w Szkolnej Kasie Oszczędności. Ulotka informacyjna, którą otrzymałem informowała, że dzieci będą mogły uczęszczać w szkole na dodatkowe zajęcia z zakresu “wiedzy o finansach” prowadzone przez nauczycieli wyznaczonych do obsługi tego programu.

Czytaj także: 36 blogów finansowych, które warto czytać

SKO w praktyce

Wyobraźcie sobie moje zdziwienie, gdy na pierwszym w tym roku szkolnym zebraniu wychowawczyni mojego Syna stwierdziła: “Ja nie znam tego programu, ale nie wydaje mi się, żeby to był dobry pomysł żebyście do niego swoje dzieci zapisywali. To SKO to jakiś przeżytek”. Efekt? Z całej klasy tylko mój Syn został zgłoszony do SKO. Ja zadałem tylko jedno pytanie “A czy macie Państwo lepszy pomysł na uczenie dzieci wiedzy o pieniądzach?”. Lekki szum w klasie… i przeszliśmy do tematu wycieczki klasowej, która ma się odbyć w maju przyszłego roku. I wychowawczyni mówi mniej więcej coś takiego: “Wycieczka będzie kosztowała 500 zł od dziecka więc proponuję żebyście Państwo co miesiąc od dzisiaj wpłacali do mnie po 100 zł…”. Policzyłem szybko, że do stycznia zapłacę za całą wycieczkę więc pytam “Dlaczego nie możemy zapłacić w kwietniu?”. Pani na to odpowiada “Wiem, że może być Państwu trudno zebrać całą sumę na jeden raz” i zaraz po tym słyszę pomruk zrozumienia w klasie. Na szczęście przytrafił się jeszcze jeden przytomny człowiek, który zapytał “A jakie odsetki da nam szkoła?”. Stanęło na tym, że większość klasy płacić ma systematycznie “zaliczki” na poczet wyjazdu, a kilku krnąbrnych po prostu zapłaci przed wyjazdem.

Dlaczego opisuję tę historię? Bo sądzę, że dobrze ona oddaje smutną rzeczywistość edukacji finansowej w naszym kraju. Wiem, że generalizuję, ale obawiam się, że negatywnych przykładów w tym przypadku znajdziemy więcej niż tych pozytywnych. Skąd nasze dzieci mają czerpać dobre wzorce jeśli nauczyciele wyśmiewają inicjatywy związane z edukacją finansową, których sami nie znają, a rodzice jednocześnie mają trudność z uzbieraniem przez 9 miesięcy 500 zł na wyjazd dziecka na wycieczkę klasową. Ja nie mówię tutaj o osobach, których naprawdę nie stać na taki luksus. Mówię o rodzicach zadbanych, wyposażonych w różne gadżety i na biednych nie wyglądających.

Jeśli chcielibyście uzyskać dodatkowe informacje o programie Szkolnej Kasy Oszczędności, to zachęcam do lektury artykułu “Trup SKO ożywiony? Nowe internetowe konta dla dzieciaków”. Ale jednocześnie zwróćcie uwagę na pejoratywny wydźwięk tytułu i pierwszych akapitów tego artykułu. Czy zachęcają Was one do uczestnictwa w tym programie? Naprawdę nie rozumiem skąd ta awersja.

Jeśli masz pozytywne przykłady na to, że szkoła uczy dzisiaj dzieci wiedzy o finansach, to bardzo Cię proszę – napisz o tym w komentarzu. Chciałbym uwierzyć, że powyżej opisane doświadczenia, są odosobnionymi przypadkami.

Zobacz także: Emerytura przed 50-tką – czyli zaplanuj budżet domowy

Wiedza finansowa, którą wynosimy z domu

W pierwszym artykule cyklu “Zaplanuj budżet domowy” pisałem też o tym, jak moi Rodzice uczyli mnie oszczędzania. O tym jak bardzo jestem im za to wdzięczny – już pisałem w artykule “Emerytura przed 50-tką”. Dali mi bardzo dobre podwaliny pod systematyczne oszczędzanie i wpoili mi jednocześnie jedną zasadę: “Kredyty są złe”. Przez bardzo długi czas trzymałem się tej zasady. Jeszcze dwa lata temu nie miałem na swoim koncie żadnego kredytu, żadnej pożyczki, żadnego zakupu na raty. Wszystko finansowałem swoimi pieniędzmi.

Mój Tata ma także drugą zasadę – nie posiadał i nie posiada kart kredytowych. Motywy jego działania zostawię na boku, ale powiem tylko, że ja jestem wielkim fanem kart kredytowych, o ile tylko używa się ich z głową i zawsze spłaca całe zadłużenie w terminie. Ta różnica zdań spowodowała, że zacząłem poważnie zastanawiać się nad tym, czy inne, przekazane mi przez Rodziców “prawdy objawione” dotyczące finansów rzeczywiście są dogmatami, z którymi się nie dyskutuje. Czy na pewno wszystkie kredyty są złe? Czy na pewno przyjęte strategie oszczędzania są najlepsze?

Postrzeganie pieniędzy i bogactwa

Miałem to szczęście, że w naszym domu żyło się skromnie, a jednocześnie głodny nigdy nie chodziłem 🙂 Z jednej strony widziałem Tatę, który zarabiał całkiem całkiem, a z drugiej strony Mamę – nauczycielkę, której pensja była marna i która dorabiała korepetycjami. Ich praca i starania, oraz to że nas finansowo nie rozpieszczali, spowodowały, że miałem szacunek do pieniędzy. I chcę tu dodać jeszcze jedną istotną rzecz: miałem to szczęście, że u nas w domu nie porównywano się do innych ani nie krytykowano tych, którzy byli bogaci. Nie przypinano pieniądzom żadnych etykietek: ani ich nie gloryfikowano, ani nie wmawiano, że pieniądze nie są ważne i szczęścia nie dają.

Dlaczego o tym wszystkim piszę? Uważam, że poza szkołą to właśnie Rodzina ma największy wpływ na naszą finansową edukację (bądź jej brak) oraz sposób postrzegania pieniędzy i bogactwa. I to właśnie Rodzice są często dla nas pozytywnym bądź negatywnym wzorem i zaszczepiają w nas pewien sposób postrzegania świata. Ale jednocześnie zawsze powinniśmy mieć na uwadze to, że nasi Rodzice żyli w nieco innych czasach, mają doświadczenia z innymi instrumentami finansowymi i nie powinniśmy mieć “klapek na oczach” i ograniczać się wyłącznie do wpojonych nam zasad i przekonań. Podam kilka przykładów twierdzeń, które mogłeś usłyszeć od swojego otoczenia, a które niekoniecznie muszą być dla Ciebie najlepsze – nawet jeśli obecnie się z nimi identyfikujesz:

• Kredyty są złe
• Kredyty są świetne, bo dzięki nim mogę mieć to co chcę tu i teraz
• Musisz pracować na etat
• Karty kredytowe są złe
• Musisz iść na studia bo bez magistra ani rusz
• Bogaci powinni płacić wysokie podatki
• Trzeba podzielić majątek bogatych i rozdać biednym
• Pieniądze są złe bo Cię zepsują
• Pieniądze szczęścia nie dają
• Pieniądze są po to żeby je wydawać
• Nie ma uczciwych bogatych
• Twoje mieszkanie to największy kapitał i najlepsza inwestycja

Ile z powyższych stwierdzeń uważasz za prawidłowe?

Sprawdź również: Książki o pieniądzach

Poszerzanie wiedzy i walka z samym sobą

Niezbędnym kluczem do przewartościowania swoich przekonań odnośnie pieniędzy, ich zarabiania, oszczędzania, inwestowania i pomnażania, jest poszerzanie swojej wiedzy. Poprzez edukację możemy i powinniśmy dokonywać także pewnej przemiany mentalnej – akceptować to, że nasze dotychczasowe postrzeganie i rozumienie finansów, mogło być niepełne lub błędne. Dzięki poszerzaniu horyzontów i większemu zrozumieniu funkcjonowania mechanizmów finansowych, możemy uczyć się dostrzegać okazje, które bez wiedzy i inteligencji finansowej są dla nas po prostu niezauważalne.

Możemy też czerpać z doświadczeń innych i unikać błędów, które oni już zdążyli popełnić. Ja osobiście doświadczam tego, że są osoby, które mogą i chcą pełnić rolę mentorów. Chcą pomagać innym w rozwoju licząc przede wszystkim na osiągnięcie własnej satysfakcji – świadomości, że zrobili coś dobrego dla kogoś innego. Szczerze mówiąc (a to dobre – to tak jakbym dotychczas nie mówił szczerze :-)) mam nadzieję także być dla Ciebie mentorem. Cały czas wierzę, że to co przekazuję na tym blogu, ma szansę poprawić Twoje życie.

W tym miejscu świetnie pasuje film, który wskazywałem już wcześniej w komentarzach na blogu: raper i aktor Will Smith tłumaczy jakie są dwa klucze do życia. Zachęcam do obejrzenia filmu i przy okazji – do zapisania się na mój newsletter 🙂

 

W pełni zgadzam się z tym co mówi Will Smith. Już wiecie, że biegam i staram się cały czas pokonywać tego małego człowieka w mojej głowie, który mówi “Przestań, po co się męczysz, nie musisz, przecież należy Ci się odpoczynek, zasługujesz na niego”. Pokonywanie siebie, walka ze swoimi ograniczeniami, to podstawowe “cegły” budujące nasze przekonanie o własnych możliwościach, o tym, że jeśli tylko chcemy, to nie mamy ograniczeń.

Polecam Ci zerknięcie na koszulkę młodego, niepozornego chłopaka, który wystąpił niedawno w programie “Mam talent” (19 lat, wyprawiał cuda z piłkami do kosza). Ta koszulka mówi wszystko. A występ tego chłopaka dowodził, że wie jak przekraczać własne granice.

Inteligencja finansowa – z naciskiem na inteligencję 🙂

Nie wiem jak Ty, ale ja jeszcze nie spotkałem osoby, która byłaby absolutnym guru w zakresie wszystkich instrumentów finansowych i potrafiła doradzić mi najlepsze dla mnie inwestycje. Zazwyczaj takie osoby mówią przez pryzmat własnych doświadczeń – czasami bardzo odległych od moich. Każdy ma “własną szkołę”.

Jedni powiedzą, że warto oszczędzać na wszystkim. Inni, że to i tak Cię do bogactwa nie zaprowadzi, więc musisz rozpocząć własny biznes, by zmaksymalizować możliwości zarabiania. Każdy z nas jest inny i każdy ma również inny poziom akceptacji ryzyka, inne mentalne uwarunkowania do “pracy na swoim”, różny poziom dojrzałości i “kuloodporności”, różne zobowiązania (utrzymanie Rodziny, kredyty itp.). Dlatego tak ważne jest żeby nie słuchać ślepo jednego “proroka” lecz maksymalnie szeroko pogłębiać swoją wiedzę finansową i rozważać wszystko, co się już wie na temat finansów. przez pryzmat swojej indywidualnej sytuacji. Nie oczekuj, że ktoś Ci powie jaka jest najlepsza ścieżka dla Ciebie. Musisz sam to wydedukować. Jeśli będziesz pozwalał innym decydować za siebie, to prędzej czy później okaże się, że Twoje oszczędności życia rozpłynęły się w kolejnym Amber Gold. Absolutnie Ci tego nie życzę i chcę Cię zmotywować do działania i pogłębiania wiedzy 🙂

Jak poszerzać wiedzę o finansach?

Jaki jest najlepszy sposób pogłębiania wiedzy finansowej? Odpowiem Ci bardzo prosto – każdy, który prowadzi do poszerzenia wiedzy finansowej 🙂 Ja na bieżąco staram się korzystać z następujących sposobów:

• Czytanie blogów o tematyce finansowej – żeby nie pozostawić Cię samemu sobie, to jutro w oddzielnym artykule opublikuję listę kilkudziesięciu blogów, które moim zdaniem warto systematycznie przeglądać.
• Czytanie książek o tematyce finansowej i z zakresu rozwoju osobistego – tu także nie zostawię Cię samego sobie. Rekomendowane przeze mnie książki przedstawię w oddzielnym artykule w najbliższy piątek wraz z ich krótką recenzją.
• Rozmowy z doradcami inwestycyjnymi, kredytowymi i ubezpieczeniowymi (life plannerzy) – rzadko to robię, ale każdorazowo, gdy prowadzę z nimi rzeczową dyskusję, to dowiaduję się czegoś nowego. Mając świadomość, że oni zawsze próbują mi coś sprzedać, weryfikuję wszystko co mówią. Czasami wyciągam od razu kalkulator (jedna z najczęściej używanych aplikacji na moim telefonie), a czasami przez kilka dni próbuję rozłożyć na czynniki pierwsze to co usłyszałem. Te rozmowy dają mi jeszcze jedno: coraz sprawniej poruszam się w obszarze finansów i coraz łatwiej jest mi “filtrować” to co mówią doradcy. Nauczyłem się także zadawać trudne pytania.
• Udział w szkoleniach i seminariach – szkolenia prowadzone przez praktyków inwestowania są często najlepszym i najtańszym sposobem pozyskania wiedzy z pierwszej ręki. Oczywiście zanim zdecyduję się zapłacić za takie szkolenie, to weryfikuję wykładowcę. Czy na pewno jest praktykiem czy tylko teoretykiem? Jak jego szkolenia oceniają inne osoby, które uczestniczyły już w jego poprzednich edycjach? Czy zdobyta w trakcie szkolenia wiedza rokuje szansę na szybki zwrot poniesionych kosztów? Przykłady wartościowych szkoleń także będę prezentował na moim blogu.
• Otaczanie się osobami, które osiągają sukcesy – “kto z kim przestaje, takim się staje” – ta stara prawda ma cały czas zastosowanie. Jeśli otaczam się osobami lepszymi i bardziej doświadczonymi ode mnie, to mam szansę się od nich uczyć i próbować do nich równać. A jeśli wokół mnie znajdowaliby się narzekający nieudacznicy, to jestem przekonany, że też bym do nich równał. Warto sobie pomagać i poszukiwać wartościowych mentorów.
• Wykonywanie obliczeń na kalkulatorze finansowym – umiesz obsługiwać kalkulator finansowy? To świetne narzędzie, które pozwala szybko porównywać różne lokaty, liczyć wysokość rat kredytu, analizować procent składany, przeprowadzać proste i całkiem złożone analizy finansowe. To także podstawowe narzędzie, które warto wykorzystywać w rozmowach z wszystkimi doradcami inwestycyjnymi i kredytowymi. Jeśli nie umiesz obsługiwać kalkulatora finansowego, to planuję nauczyć Cię tego na blogu “Jak oszczędzać pieniądze” 🙂
• Granie w gry finansowe, np. Cashflow 101 – zapewne znasz grę Monopoly. O Cashflow 101 można powiedzieć, że to “Monopoly na sterydach”. Gra pozwala graczom wejść w skórę pilota, pielęgniarki, menedżera i innych zawodów, z których każdy charakteryzuje się konkretną wysokością zarobków, poziomem kosztów i poziomem zadłużenia (kredyty, pożyczki). W trakcie gry zarabiamy, tracimy pracę, rodzą nam się dzieci, inwestujemy, kupujemy i sprzedajemy – jak w życiu. Ale podstawą gry jest karta gracza, na której na bieżąco tworzymy nasze zestawienie finansowe. Celem gry jest wydostanie się z “wyścigu szczurów” poprzez osiągnięcie przychodu pasywnego przekraczającego nasz poziom kosztów. Potem jest już z górki 🙂 Gra to jedna wielka symulacja, w której zmagamy się z naszymi nawykami, przyzwyczajeniami i fobiami związanymi z finansami. Uczy ona także analizy inwestycji, np. na rynku nieruchomości. O Cashflow 101 także planuję napisać kiedyś oddzielny artykuł.

Nauka zarządzania pieniędzmi

Jeśli zamierzasz wdrażać w życie niektóre z moich porad i chciałbyś dzięki nim pomnażać oszczędności, to równolegle z wdrażaniem oszczędności poszerzaj swoją wiedzę finansową. Za chwilę, gdy uda Ci się już zaoszczędzić pewną sumę pieniędzy, będziesz musiał podejmować decyzje dotyczące ich inwestowania. I najlepiej jeśli będziesz to robić w taki sposób, aby pieniądze jak najlepiej pracowały dla Ciebie. Szkoda, aby trud włożony w oszczędzanie, poszedł na marne poprzez nietrafione inwestycje. Dlatego warto wykształcać w sobie inteligencję finansową. Znając możliwości związane z inwestowaniem, umiejąc przeanalizować zwrot z inwestycji i ryzyka, będziesz podejmował świadome decyzje. Ryzyko sam ograniczysz do takiego poziomu, który jest dla Ciebie akceptowalny. Ty wybierasz, Ty decydujesz 🙂

Proszę Cię bardzo – skomentuj co na ten temat myślisz i czy i w jaki sposób pogłębiasz obecnie swoją wiedzę finansową. Jeśli zachęciłem Cię do działania, to także będę Ci wdzięczny za komentarz “OK. Działam.” 🙂 A jeśli będziesz miał jakiekolwiek pytania, to zapraszam Cię do ich zadawania.

Dziękuję Ci bardzo, że czytasz mojego bloga i życzę Ci otwartej głowy i owocnej nauki 🙂 Zapraszam również do lektury kolejnych artykułów: listy blogów oraz książek, których lekturę polecam.